Opinie: 'Een zuiver digitaal statiegeldsysteem is niet op maat van de samenleving'
19 Oktober 2022
'Wat als je geen smartphone hebt? Of geen Belgisch rekeningnummer? Hoe ontvang je als reiziger, als vluchteling, als thuisloze dan je statiegeld?'
Statiegeld komt er. De voordelen zijn te groot, de roep erom te luid. Dat beseft minister Demir (N-VA) intussen ook. Eén vraag ligt nog op tafel: kiest de minister van de eerste keer voor een goed werkend systeem of voor een halfslachtig afkooksel?
In het klassieke statiegeldsysteem breng je flesjes en blikjes naar een statiegeldmachine in een verkooppunt, in ruil voor een tegoedbon. Ongeacht of het je eigen blikje is, of het flesje van een ander dat je opruimde op straat. Samen met de afvalsector experimenteert Demir nu evenwel met een uitsluitend digitaal systeem. Is je flesje leeg? Dan scan je de QR-code erop, het statiegeld krijg je teruggestort op je rekening. Het flesje gooi je in de blauwe zak. Of toch in theorie. Niemand weet namelijk zeker of de eindbestemming echt de blauwe zak is, of een struik in het park.
Iedereen mee
Los van waar het afval belandt, heeft een QR-systeem een aantal blinde vlekken. Wat met mensen die geen smartphone hebben? Zij, vooral ouderen, zouden volledig uitgesloten worden. Zijn hun flesjes dan niets waard? En wat met mensen die geen rekeningnummer hebben in ons land? Hoe ontvang je als reiziger, als vluchteling, als thuisloze het statiegeld voor afval dat je wil terugbrengen? Als de minister van statiegeld een succes wil maken, dan zorgt ze ervoor dat het laagdrempelig is én toegankelijk voor iedereen. Het warm water hoeft daar niet voor heruitgevonden te worden, buitenlandse systemen bewezen al hun succes. Dat er ondertussen gewerkt wordt aan digitale aanvullingen, dat kan altijd. Maar een zuiver digitaal systeem is geen antwoord op de nood die er vandaag is, is niet op maat van de samenleving.
Zuivere recyclagestroom
Een uitsluitend digitaal systeem perkt ook de positieve gevolgen van statiegeld ernstig in. Dankzij statiegeld kan plastic een volledig afzonderlijke afvalstroom worden, wat noodzakelijk is om het honderd procent te kunnen recycleren. Niet al het plastic kan vandaag namelijk opnieuw als grondstof gebruikt worden: veel plastic afval verliest aan kwaliteit doordat de verschillende soorten blik, brik en plastic elkaar in de blauwe zak ‘besmetten’. Als het statiegeldsysteem beperkt blijft tot een QR-code ter aanvulling van de blauwe zak, dan neemt Demir er vrede mee dat Vlaams plastic nooit volledig gerecycleerd kan worden. Dat zou een ongelooflijk gemiste kans zijn. Het is niet omdat het plastic – in het beste geval – niet meer in onze bermen ligt, dat we er vrede mee moeten nemen dat het ergens anders tot in de oneindigheid onze planeet vervuilt.
Deze week worden onder meer de afvalsector en milieubewegingen uitgenodigd in het parlement om het te hebben over statiegeld. Achteraf zal de minister voor een duidelijke keuze staan. Ze kan met een simpele copy-paste een systeem lanceren dat zijn succes in het buitenland al bewezen heeft. Of ze kan ervoor kiezen om aan de hand van de afvalsector de weg van de vertraging in te slaan en in één klap heel wat burgers uit te sluiten.
