Banken respecteren geldautomatenplan niet
26 Januari 2024
"Een permanente afbouw van de toegang tot bankautomaten is onaanvaardbaar."
Tijdens het plenaire debat van 18 januari 2024 heeft federaal parlementslid Dieter Van Besien het verdwijnen van bankautomaten opnieuw aangeklaagd. Het is immers zo dat enkele banken een voorstel van spreiding van bankautomaten hebben ingediend dat de doelstellingen die de Nationale Bank van België niet respecteert. Opnieuw trachten sommige banken hun verantwoordelijkheid te ontlopen, terwijl de doelstellingen in het plan van de Nationale Bank van België op zich onvoldoende ambitieus zijn. Hieronder kan u zijn volledige tussenkomst en de antwoorden van Vincent Van Peteghem en Pierre-Yves Dermagne (ministers van financiën en van economie) terugvinden.
Mijn tussenkomst
Dit is in deze legislatuur niet de eerste keer dat wij moeten debatteren over de bankautomaten. Jammer genoeg komt deze discussie regelmatig opnieuw naar boven in de Wetstraat, maar zeker ook in de Dorpsstraat. Laat ik het probleem nog eens helder schetsen. Ik woon in een landelijke gemeente die bestaat uit een hoofdgemeente, drie deelgemeenten, en nog twee woonkernen. In de hoofdgemeente staan zeven geldautomaten. In de deelgemeenten en in de woonkernen werden reeds jaren geleden alle geldautomaten weggenomen. Er staat niets meer. En ja, die deelgemeenten en die woonkernen bevinden zich in een straal van vijf kilometer van de hoofdgemeente. Maar daar hebben die mensen niets aan. Velen van die mensen bevinden zich in een kwetsbare situatie en hebben een beperkte mobiliteit. Zij geraken niet zomaar in het centrum.
Zoals mijn gemeente zijn er tientallen. Wat is de logische oplossing? Neem die zeven automaten en verspreid ze over de verschillende woonkernen. Dat is wat het gezonde boerenverstand zegt. Maar wat zeggen de banken: er staan er zeven binnen de afgesproken grenzen, dus wij kunnen er gerust nog een paar wegnemen. Het resultaat is een permanente afbouw van de toegang tot bankautomaten. Dat is onaanvaardbaar.
Banken weigeren hun maatschappelijke verantwoordelijkheid op te nemen. Wij kunnen en mogen dat niet aanvaarden. Mevrouw de staatssecretaris, mevrouw de minister, heren ministers, ik heb ook goed nieuws. Groen en ECOLO hebben maanden geleden al een wetsvoorstel ingediend om een billijke spreiding af te dwingen. Bij dezen bied ik u dit wetsvoorstel vandaag gratis aan. U mag het overnemen, om vanuit de regering zo'n wet in te voeren. U hoeft daarvoor niet naar een automaat.
Mijn vraag aan u is dan ook of u bereid bent een wetgevend initiatief te nemen om de banken te dwingen hun maatschappelijke verantwoordelijkheid op te nemen? (De heer Vanbesien overhandigt voorstel)
Het antwoord van Vincent Van Peteghem
Eigenlijk is het simpel. Onze gezinnen en alleenstaanden geven in vol vertrouwen hun spaargeld aan onze banken. Dat doen ze vandaag nog steeds massaal, maar niet vrijblijvend. Zij verwachten terecht toegankelijke bankkantoren, bereikbare telefoondiensten, menselijke service, een deftig rendement op hun spaargeld en voldoende mogelijkheden om geld af te halen. Ze vragen kortom respect. Als dat respect er niet is, dan verdwijnt ook dat vertrouwen. Daarom heb ik samen met collega Dermagne en met collega Bertrand de voorbije weken en maanden al verschillende keren ingegrepen.
Zo hebben we de universele bankdienst ingevoerd, waarbij iedereen recht heeft op een basispakket met gratis uittreksels en afhalingen van cash geld. Voorts hebben we ook geknipt in het aantal spaarvolumes, zodat het gemakkelijker is, net zoals in de telecomsector en elektriciteitssector, om aanbiedingen te vergelijken omwille van het beste rendement. Daarnaast hebben we de druk op de banken om de klanten een hoger rendement te geven, hoog gehouden door de uitgifte van onze staatsbon. Ten slotte hebben we met de grootbanken een akkoord gesloten dat hen verplicht om in elke gemeente een bankautomaat die 24 uur op 24 en 7 dagen op 7 beschikbaar en toegankelijk is, ter beschikking te stellen.
Collega's, toegang tot cash geld moet gegarandeerd blijven. Het is en blijft een wettelijk betaalmiddel. Voor veel mensen is cash geld noodzakelijk om financieel onafhankelijk te kunnen zijn. Wie vandaag niet overweg kan met een app of onlinebankieren, vraagt ook niet graag aan vrienden en familie om geld af te halen. Daarom moeten onze burgers nog steeds bij een automaat terecht kunnen. Zo staat het exact in het akkoord dat wij met de bankensector hebben gesloten. In de afgelopen maanden hebt u in het straatbeeld wellicht allemaal gele cashpunten zien verschijnen. Andere centraal gelegen automaten werden behouden. Het is alvast de bedoeling dat er de komende maanden verder geldautomaten worden geïnstalleerd volgens de overeengekomen spreidingsplannen.
De afspraken rond de dekkingsgraad moeten nageleefd en gerespecteerd worden, zodanig dat iedereen dicht bij huis een bankautomaat ter beschikking heeft. Die boodschap hebben wij eind vorig jaar nog eens heel duidelijk gemaakt aan Febelfin, de grootbanken en Batopin. De mensen kunnen erop rekenen dat wij er alles aan zullen doen om de gemaakte afspraken van heel dichtbij en stipt op te volgen. De uitrol van geldautomaten, zoals afgesproken, zodat iedereen dichtbij cash kan blijven afhalen, is voor ons bijzonder belangrijk.
Het antwoord van Pierre-Yves Dermagne
Mesdames et messieurs les députés, merci pour ce débat intéressant sur un sujet particulièrement important. Nous avons effectivement eu l’occasion de l’aborder de manière générale et dans le détail à plusieurs reprises, que ce soit au sein de cette séance plénière ou pendant les séances de commission. Il s’inscrit effectivement dans une logique suivie par les institutions bancaires de ce pays – mais aussi à l’étranger – de réduire de plus en plus l’accès aux services physiques, en ce compris l’accès aux distributeurs d’argent liquide, qu'il s'agisse de la fonction de retrait ou de dépôt. Nous avons tous posé ce constat d’une réduction importante, drastique, problématique dans toute une série de communes. Vous le savez, je suis aussi un mandataire local, un bourgmestre – empêché, par les fonctions que j’ai l’honneur d’exercer – et je suis également confronté à cette réalité difficile, mal vécue par la population.
Reconnaissons toutefois – et j’ai toujours voulu le faire – que cela s’inscrit aussi dans une logique de digitalisation et d’utilisation de plus en plus importante des plateformes digitales pour gérer son ou ses comptes bancaires. Il n’empêche qu’effectivement, l’accès à l’argent liquide doit être garanti par les banques. C’est la raison pour laquelle nous avons voulu, face à cette situation difficile, négocier ce protocole avec le secteur bancaire.
Talrijke gedachtewisselingen hebben plaatsgevonden tussen de Nationale Bank en Batopin over de plaatsing van nieuwe geldautomaten, die in ons protocol zijn voorzien. Wij hebben de betrokken partijen aangespoord om te zorgen dat het protocol wordt gerespecteerd en uitgevoerd. Batopin heeft een voorstel ingediend waarin voor een aantal locaties wordt afgeweken van de verschillende voorstellen van de Nationale Bank. Daardoor zal de bereikbaarheid tegen eind 2025 minder verbeteren dan volgens de voorstellen van de Nationale Bank. Op 20 december heb ik samen met collega's Bertrand en Van Peteghem het initiatief genomen om Febelfin en Batopin aan te schrijven. Wij hebben laten weten dat het voorgestelde plan niet voldeed in het licht van het protocol en dat wij het niet konden valideren.
Nous avons en particulier demandé à Batopin de rectifier à nouveau son plan de localisation en collaboration avec la Banque nationale et en concertation avec les autorités locales. Il me revient aussi trop fréquemment que les contacts avec les autorités locales sont insuffisants et que, lorsqu’ils ont lieu, ils ne débouchent pas sur des propositions qui satisfont les autorités locales. Ces dispositions doivent en principe être de nature à satisfaire ou à rencontrer les besoins des populations locales. Comme vous le savez, l’objectif principal du protocole négocié est de garantir une accessibilité et une disponibilité suffisantes des distributeurs de billets aux citoyens conformément au protocole que nous avons négocié. Si les emplacements proposés par la Banque nationale sont respectés, les objectifs poursuivis par ce protocole devraient pouvoir être atteints. Cela a fait l’objet de discussions importantes avec Febelfin et Batopin et cela continuera. Ce protocole a fait l’objet de négociations difficiles, que soit au sein du gouvernement ou avec le secteur bancaire. Il n’y a pas eu de consensus au gouvernement pour procéder par initiative législative. C’est une difficulté politique mais aussi, il faut avoir l’honnêteté de le dire, une difficulté technique et légistique que d’imposer à chacune des institutions bancaires de ce pays, en fonction du nombre de clients, de sa présence plus ou moins importante dans certaines parties du territoire, de mettre à disposition de la population un certain nombre de distributeurs.
Monsieur Vanbesien, je poursuis l’objectif repris dans votre proposition. C’est d’ailleurs un travail que j’avais entamé avec les services du SPF Économie et avec l’aide d’un consultant externe mais, reconnaissons-le, c’est un travail qui est plus facile à coucher sur le papier qu’à concrétiser sur le terrain. Mesdames et messieurs les députés, nous avions effectivement promis de suivre de près la mise en œuvre de ce protocole par le secteur bancaire. Nous avions promis de nous baser sur les analyses et les propositions de la Banque nationale. Nous avions promis qu’en cas de non-respect des termes de ce protocole, nous interpellerions à nouveau Batopin et Febelfin pour faire en sorte que l’accès au cash soit garanti dans chacune des communes de ce pays, au bénéfice de l’ensemble de la population mais également des petits indépendants qui ont aussi toute une série de difficultés pour déposer de l’argent liquide. Nous suivons de près la mise en œuvre de ce protocole et nous continuerons à le faire.
Mijn repliek
Bankautomaten moeten daar staan waar zij nodig zijn, tussen de mensen. De regel om een automaat te voorzien binnen een straal van 5 kilometer werd overgenomen uit Nederland. Die norm werkt daar misschien wel, maar onze ruimtelijke ordening is helemaal anders. Vandaag staat er reeds op veel plaatsen een automaat binnen een straal van 5 kilometer, maar toch zijn er veel woonkernen die er geen hebben. Elke woonkern verdient een automaat. Dat is de echte manier om automaten te herverdelen en te spreiden.
Wij moeten meer durven vragen van de banken. Ik hoor vandaag vier ministers die blaffen, maar er is er niet een die bijt. Nochtans voel ik wel veel steun in het Parlement. Als de banken zelf hun verantwoordelijkheid niet nemen, dan moeten wij hun die verantwoordelijkheid opleggen.
