Opinie: ‘Betonstop was nog nooit zo veraf’
30 November 2022
'De betonstop draait uit op een miljardendeal die twee procent van de Vlamingen laat cashen, de rest draait mee op voor de factuur. En de open ruimte? Die wordt niet beter beschermd.' (Mieke Schauvliege)
Deze week stemt het Vlaams Parlement over de betonstop. Of dat is toch wat de meerderheidspartijen zichzelf wijsmaken. In de realiteit ligt er een miljardendeal op tafel die ervoor zorgt dat twee procent van de Vlamingen grote sommen geld zal cashen waar de rest aan zal moeten bijdragen. En de open ruimte? Die zal niet worden beschermd. Een ronduit gênant staaltje bedieningspolitiek is het.
Elke dag verdwijnen er 10 voetbalvelden aan open ruimte. Ook in 2022 is er geen beterschap, dat bevestigen de nieuwste cijfers van StatBel die vorige week bekend werden gemaakt. Vlaanderen wordt zo elke dag kwetsbaarder voor droogte en hevige regenval, twee weerfenomenen waarvan we weten dat we er in de toekomst steeds vaker mee te maken zullen krijgen. De regering Jambon weet dat ook. De open ruimte beschermen werd daarom aangekondigd als dé klimaatmaatregel van de vorige en deze Vlaamse regering. In de praktijk wordt het een rondje miljarden in het rond strooien zonder dat de open ruimte beschermd wordt.
Meer dan 31 miljard
Dat eigenaars van een stuk grond een billijke vergoeding moeten krijgen wanneer ze de grond die ze bezitten niet meer mogen bebouwen, daar is iedereen het over eens. Dat dit zonder veel rompslomp moet kunnen, ook daar is iedereen het over eens. Alleen willen de Vlaamse meerderheidspartijen (N-VA, CD&V, Open VLD) daarvoor veel dieper in de buidel tasten dan wat experten voorstellen. Experten doen de aanbeveling om eigenaars te vergoeden volgens de geïndexeerde aankoopwaarde. Dat systeem is fair én juridisch waterdicht. In de plaats daarvan wil de regering Jambon grond vergoeden aan de huidige marktwaarde. De bedragen die uitbetaald zullen worden doen duizelen: de totale kostprijs van deze regeling dreigt op te lopen tot meer dan 31 miljard euro. Eigenaars zullen tien- tot honderdduizenden euro's meer krijgen dan wat experten aanbevolen als een faire vergoeding. De miljarden die daarvoor nodig zijn heeft regering overigens zelf niet: voor de uitbetaling kijkt ze grotendeels naar de lokale besturen. Bovendien liggen de voorwaarden om de exacte bedragen te bepalen niet vast. Dat zet de deur open voor willekeur en nattevingerwerk, iets waar experten en ook de Raad van State expliciet voor waarschuwden: die voorwaarden vastleggen zou in dit scenario een minimumvoorwaarde moeten zijn volgens hen. Maar de regeringspartijen blijven moedwillig doof en blind.
Dat de regering Jambon miljarden wil besteden aan de vergoedingen voor een kleine groep mensen zegt ook ontzettend veel over waar haar prioriteiten liggen. Terwijl deze regering bespaart op quasi álles en terwijl hoekstenen van de samenleving, zoals de kinderopvang en de zorg, op instorten staan, zwaait ze wél met miljarden naar een handvol grondeigenaars die toevallig op een bepaalde locatie grond bezitten. Moest het zo absurd en pijnlijk niet zijn, het zou lachwekkend zijn.
Dreigende betonsprint
Afgezien van het feit dat de meerderheidspartijen voor de duurste optie willen kiezen die op tafel ligt, waarschuwen de experten er ook voor dat deze versie van de betonstop haar doel - het beschermen van de open ruimte - niet zal bereiken. Daarvoor is de reikwijdte van de deal die nu op tafel ligt te beperkt: er wordt namelijk alleen gekeken naar de open ruimte in woonreservegebieden. Maatregelen voor infrastructuurwerken en de industrie of bebouwing in landbouwgebieden, die aan een veel hoger tempo open ruimte innemen, zijn er nu (nog) niet.
Wel kondigde minister Demir aan dat ze in de toekomst 'planologische neutraliteit' wil. Bijkomende kansen om te bouwen moet elders gecompenseerd worden. Dat is de logica zelve. Het enige wat de minister vergeet is dat een status quo niet voldoende zal zijn - er moet méér open ruimte bij komen - én dat het nog een hele tijd zal duren voor dat idee van compensatie wettelijk vastgelegd zal zijn. Daardoor is de kans groot dat grondbezitters vaart zullen maken in een poging om hun grond te bebouwen voordat ze vasthangen aan de compensatieverplichting. Kortom, terwijl de Vlaamse regering het overgrote deel van de Vlamingen laat opdraaien voor de miljardenfactuur ten voordele van enkelingen, zet ze mogelijk ook nog eens een betonsprint in gang. Dat effect zagen we ook na de aankondiging van de betonstop in 2016.
Wat alles extra cynisch maakt, is dat de regering experten aan het werk zette om advies te geven, om zeker te zijn dat ze de juiste beslissingen zou nemen. Vervolgens legt ze dat advies volledig naast zich neer. Geen énkele aanbeveling werd opgenomen in het finale voorstel van de meerderheidspartijen. Weten wat er moet gebeuren en vervolgens bewust slecht beleid voeren, het is niet alleen idioot, het is ronduit kwalijk.
