Groen wilt betere positie voor de spaarder

"Als de concurrentie tussen de banken stijgt zet dat druk op hun winst. De druk op de portemonnee van de spaarder neemt evenzeer af. De boodschap? Niet twijfelen."

Tijdens de commissievergadering van 18 oktober ondervroeg Dieter Van Besien de staatssecretaris voor consumentenbescherming over haar plannen rond de banken. Hieronder lees je over de plannen van Vivaldi om de positie van de spaarder te versterken. 

Mijn vragen aan de staatssecretaris

De Vivaldi-regering blijft stappen zetten om de banken tot beter beleid te brengen. Dat is belangrijk werk. Op 10 oktober luidde de samenvatting van het risico dashboard van de Europese Bankenautoriteit immers dat "de winstgevendheid en kapitaalratio's van de banken toenemen, terwijl de macroeconomische onzekerheid weegt op de loongroei". In die context is het dus goed om instrumenten te ontwikkelen voor meer transparantie en meer vergelijkbaarheid van de spaarformules die de banken aanbieden. Dit kan immers de concurrentie tussen de banken aanwakkeren, wat misschien druk zet op hun winstgevendheid, maar evenzeer druk wegneemt van de portemonnee van de spaarder.

Ik heb de volgende vragen:

1. Kan u meer duiding geven bij de instrumenten die u wilt ontwikkelen in samenwerking met Febelfin en de FSMA in functie van de transparantie van de banken?
2. Tegen wanneer kunnen we de verschillende instrumenten verwachten?  
3. Kan u voor elk initiatief aangeven wat volgens u de impact ervan zal zijn?
4. Welke bijkomende stappen overweegt u wanneer zou blijken dat deze impact uitblijft? 

Antwoord van Alexia Bertrand

Ik heb er altijd voor gepleit om niet onnodig in te grijpen in de markt. De deskundigen spraken mij niet tegen dat een wetgevend initiatief het laatste redmiddel is. De Nationale Bank heeft al aangegeven dat een dergelijk initiatief met banken van verschillende omvang en diverse bedrijfsmodellen die specifiek zijn voor elk van hen, risico’s met zich meebrengt.

Daarom zou een one size fits all benadering voor sommige banken risico’s met zich meebrengen. Ik verwijs u naar de verschillende adviezen van de ECB en de Nationale Bank van België. Dit zou dan niet in het belang van de consument zijn. Ik ben niet de enige die wijst op deze risico’s. Ook de specialisten van de Nationale Bank doen dat en zij zijn degenen die de banken volgen, zowel individueel als dagelijks. Deze analyse is gemaakt nadat zij de voorstellen van bepaalde politieke partijen in detail hadden geanalyseerd. Ondanks de positieve ontwikkelingen in de markt heb ik toch nog aanvullende maatregelen genomen.

Bientôt, nous signerons avec les ministres Dermagne et Van Peteghem un accord avec le secteur bancaire pour améliorer la transparence et promouvoir la concurrence. Cet accord, que je suis en train de négocier depuis cet été, a quatre grands objectifs. D'abord, imposer des informations claires et concises sur les intérêts acquis, en pourcentages et en euros. Ensuite, indiquer si la banque dispose d'un compte d'épargne plus intéressant. Je pense que cela aurait aidé beaucoup de consommateurs s'ils avaient pu voir qu'au sein de leur institution bancaire il y avait un produit plus intéressant dont ils n'avaient pas connaissance. Le simple fait que ceci va leur être notifié et signalé de manière proactive par la banque va aussi faire qu'ils vont pouvoir se comporter comme des consommateurs conscients. Troisièmement, mentionner le lien vers le calculateur d'épargne de l'Autorité des services et marchés financiers (FSMA), qui permet de calculer, en fonction de votre situation, quel est le compte d'épargne le plus intéressant. Et, enfin, mentionner le lien vers le service de mobilité interbancaire, ou bankswitching, qui permet de transférer vos comptes, comme c'est le cas pour vos abonnements de téléphonie, très facilement et à charge de l'institution bancaire.

Cet accord a reçu le feu vert du gouvernement et sera signé par mes collègues, les ministres de l'Économie et des Finances, par Febelfin et par moi-même, et sera d'application début 2024. Le but en est de garantir une concurrence accrue et donc des taux d'épargne plus favorables.

Dit akkoord zal in de komende dagen worden getekend, maar wordt op dit moment technisch geëvalueerd door de FSMA, dit omdat de consument enkel gediend is met een juridisch stabiel document dat op een degelijke manier kan worden gehandhaafd. Anderzijds moet de bankenfederatie haar finaal akkoord nog geven, na de eventuele aanpassingen door de FSMA. U kunt dus begrijpen dat ik niet veel meer kan zeggen tot alle details naar behoren zijn afgevinkt.

Ondertussen heeft de regering mij ook de opdracht toevertrouwd om samen met de FSMA haar spaarrekeningvergelijker te evalueren en waar mogelijk te verbeteren, alsook de transparantie voor de consument te blijven evalueren. De simulator voor spaarrekeningen is populair bij het publiek, met 600.000 bezoekers sinds de creatie 10 jaar geleden. Met de informatie die deze FSMAtool bevat, is de consument extra gewapend om bewuste keuzes te maken. Het blijft cruciaal om de consument correct te informeren, de concurrentie te maximaliseren, om de rente te verhogen en de kwaliteit van de informatie zo nodig te verbeteren.

Al deze stappen zullen de bewuste consument helpen om keuzes te maken op basis van correcte cijfers en juiste informatie. Bij de evaluatie van dit akkoord moeten we zeker ook kijken naar het succes van de ondernomen stappen en dienen we na te gaan of de communicatie rond de aangeboden tools effectief genoeg is of meer specifiek gericht moet worden. Ik zal de regering desgevallend adviseren om bij te sturen en te communiceren waar nodig.

De exacte impact kan ik u niet meedelen, want niet elke geïnformeerde consument zal stappen ondernemen inzake de mobiliteit van zijn of haar spaarrekening. De mobiliteit inzake bankverrichtingen bij Belgen is laag. Als overheid kunnen wij enkel maar de mogelijkheden en duidelijke informatie aanbieden, de volgende stap is aan de consument zelf.

Mijn repliek

U spreekt over kleine banken die in een paar golven bewogen hebben en de grootbanken die volgen. Al bij al blijft dat echter nog redelijk beperkt. Het blijft vooral ook ondoorzichtig. Er wordt gebruikgemaakt door de grootbanken van truken om de eigen klanten zo weinig mogelijk toe te leiden naar de betere formules. Vandaar stelde ik mijn vraag naar de impact van uw maatregelen, zoals u ze verwacht. Wat is het minimale effect dat u zou willen?

Vandaar stelde ik mijn vraag naar welke eventueel bijkomende stappen u zou overwegen wanneer de impact achterwege zou blijven. Het is sowieso een problematiek die niet vanzelf zal weggaan. Onlangs was er een peiling in La Libre die toonde dat meer dan 70 % van de mensen hiervan wakker liggen. Niet iedereen heeft de middelen om uit te wijken naar een staatsbon of naar een andere termijnrekening. De druk moet voldoende hoog zijn voor de banken. Er is een stok achter de deur nodig. Hopelijk zal u die stok vinden en durven gebruiken indien het nodig zou blijken. Er is al veel tijd verloren gegaan. We kunnen echt geen maanden meer wachten.

Slotbeschouwing

De relatief lage spaarrente die de Belgische spaarders krijgen heeft verschillende oorzaken. Een daarvan is zeker de hoeveelheid hypothecaire leningen die met een vaste rentevoet worden afgesloten. Dit kan positief zijn voor mensen die een huis kopen, maar zorgt wel voor veel vastgelegde budgetten bij de banken, waardoor de middelen om te concurreren voor spaargeld voor een lange periode nadat de marktrente van de ECB verandert, beperkt zijn. Dat is echter niet het volledige verhaal, en gaat uit van de logica van de banken zelf - een logica die zij niet moesten volgen, en die wel negatief uitdraait voor spaarders.

Naast die verhaal blijft het belangrijk te wijzen op het beperkt aantal banken dat actief is op de Belgische markt, het groot aantal mastodonten daartussen, en de lage variabiliteit in de modellen van de banken. Door instrumenten te ontwikkelen die meer transparantie zullen bieden in de spaarformules van de banken zal de vergleijkbaarheid toenemen, en hopelijk ook de mobiliteit van het Belgisch spaargeld. Indien die mobiliteit verhoogt, wordt het belangrijker voor banken om hun model aan te passen zodat ze steeds aantrekkelijke opties voor de spaarders kunnen aanbieden. Ik geloof dus zeker in dit werk van de Vivaldi-regering. Nu komt het er op aan om hun te blijven aansporen om hun beloftes na te komen.

Voer je samen met mij de druk op? Volg me op Facebook!