Primeur: Senaat stemt informatierapport tegen gynaecologisch geweld

“We zijn hiermee voortrekker in Europa en hopen dat België voorbeeld kan zijn voor andere EU-lidstaten" - Celia Groothedde 

Drie jaar geleden vroegen Vlaams parlementslid voor Brussel en senatrice Celia Groothedde samen met senatrices France Masai en Hélène Ryckmans (Ecolo) de Senaat met succes om een informatieverslag rond gynaecologisch geweld en lichamelijke zelfbeschikking.
Drie jaar en 37 hoorzittingen later is het informatierapport samengesteld en vandaag gestemd in de Senaat. Hiermee heeft ons land een Europese primeur. “We zijn een voortrekker in Europa hiermee. Het rapport geeft een lijvig pakket specifieke aanbevelingen. Daarmee volgen we de jarenlange oproep van internationale organisaties. Onder andere de UN, de Raad van Europa als de Istanbulconventie vragen een prioriteit te maken van gendergerelateerd geweld, en specifiek rond gynaecologisch geweld”, zegt Groothedde, die na het initiatiefnemen ook rapporteur van het informatierapport werd.

Wat is gynaecologisch geweld?

“Gynaecologisch geweld is een term die veel mensen niet kennen. En toch is dit het thema waar ik elke keer ladingen getuigenissen van burgers over krijg. Het raakt zo aan de persoonlijke intimiteit voor veel mensen, en helaas gaat het soms over schrijnende verhalen”, zegt Groothedde. Tientallen specialisten, burgergroepen, belangenorganisaties, juristen, onderzoekers werden gedurende drie jaar gehoord in de commissie en nog anderen gaven schriftelijke aanbevelingen aan de senatoren. “Ook in die getuigenissen en informatie kregen we veel kennis en voeding voor het verslag, én voelde je hoe gevoelig dit thema is, en met hoeveel passie zorgverleners als zorgvragers erover spreken. Het thema leeft duidelijk al lang in de maatschappij, en het was hoog tijd dat er een kader werd gegeven aan onze parlementen en regeringen, een handvat ook om deze diepe problematiek eindelijk vast te pakken.”

Gynaecologisch geweld kan vele vormen aannemen en kan op elk moment van het seksuele leven voorkomen. Concreet kan het gaan om fysiek geweld waarbij ingrepen worden gedaan zonder overleg of goede informatieverstrekking, maar het kan ook gaan om verbaal misbruik. Aanstaande moeders kunnen bijvoorbeeld aangesproken worden met grove of harde taal, maar het kan ook gaan over het uiten van vooroordelen, bedreigingen en het aanpraten van schuldgevoelens.

“Die bewoordingen lijken misschien wat steriel. Tot je de golf van getuigenissen leest die vrouwen delen met mekaar, die al jaren aangroeit en die heel tastbaar maken hoe diep dit gaat en hoe belangrijk het is dat we hierin zorgverleners, zorgvragers en trouwens onze hele maatschappij vooruit helpen als politiek.” Groothedde zegt de vele vrouwen die die momenten delen erkentelijk te zijn. “Zij en een aantal moedige zorgverleners en organisaties hebben het voortouw durven nemen om hierover te praten. Ik bouw dankbaar verder op hun wil om dit op de kaart te zetten.”

Gynaecologisch geweld gaat niet alleen over opgelegde ingrepen tijdens de bevalling - het aantal “knippen” in ons land ligt bijvoorbeeld zeer hoog en wordt vaak aangehaald bij gynaecologisch geweld - maar ook om een bredere problematiek die over meer gaat dan ingrepen en veel verder dan een bevalling strekt. “‘kwetsende woorden’ lijkt op papier misschien futiel”, verduidelijkt Groothedde, “tot je de getuigenis krijgt van een zwangere vrouw die hoort dat haar kindje een zware handicap heeft doordat een zorgverlener terwijl die haar onderzoekt aan een assistent zegt “‘je ziet toch dat die schedel helemaal banaan staat’ over het foetusje.” Ze voegt ook toe dat het om vrouwen gaat in veel verschillende omstandigheden: “’Het ontbreken van zorg’ kan gaan over een vrouw zonder papieren die ongewenst zwanger is en in groeiende paniek van het ene administratieve kastje naar de muur wordt gestuurd tot zij de 12-weken-limiet voorbij is. Maar evengoed over de vrouw die me vertelde hoe haar ongediagnosticeerde endometriose werd afgedaan als een gewone menstruatie, zij door de kreupelende pijn haar werk en relatie verloor, en in Ierland eindelijk hulp en enige remedie kreeg. Of neem de vrouw die op een voortdurende rand van flauwvallen en wekenlang bloeden naar huis wordt gestuurd met “dat is de perimenopauze mevrouw, wen er maar aan”, of de vrouw wiens endometriose niet werd onderzocht omdat ze zwaarder is. Op zo’n situaties stuurt allicht niemand aan, maar dit is wel volledig vermijdbaar leed.”

“Daarom zijn we die vrouwen, organisaties en specialisten die kwamen getuigen ook heel dankbaar. Zij toonden hoe je met een handicap, een andere geaardheid, als je vrouw van kleur bent of gewoon doordat je in armoede leeft ook een hoger risico op zulke erge en vermijdbare situaties loopt.”, zegt Groothedde. Het informatieverslag neemt immers ook meerdere discriminatiegronden mee in de aanbevelingen, zodat mensen in een kwetsbaarder situatie specifiek kunnen worden verdedigd.

89 aanbevelingen

Het informatierapport geeft 89 aanbevelingen om gynaecologisch geweld in België te voorkomen. De aanbevolen maatregelen variëren sterk: van bewustwording verhogen bij zowel zorgpersoneel als patiënten, opleidingen verbeteren, tot het oproepen voor meer middelen voor gynaecologische zorg zodat er meer tijd per patiënt kan worden besteed en elke patiënt patiëntenrechten kan uitoefenen. “Dit gaat verre van alleen om nalatigheid van mensen.”, geeft Groothedde aan “De grote tekorten in de zorg vandaag bijvoorbeeld leggen ook grote druk op zorgverleners. Als er geen zorgverlener is of die geen tijd heeft, komt je recht op goede en geïnformeerde zorg waar de patiënt centraal staat, evengoed onder druk te staan.”
Een groot luik van de aanbevelingen gaat ook over discriminatie bestrijden en kwetsbare groepen ondersteunen. "Het risico op gynaecologisch geweld, wordt groter naarmate je meer kwetsbaar bent door bijvoorbeeld taalbarrières, gebrek aan netwerk of vooroordelen wegens discriminatiegronden. Internationaal wetenschappelijk onderzoek toont bijvoorbeeld ook aan dat mensen met een andere huidskleur een groter risico hebben op sterfte of complicaties.


Ook het ontbreken van zorg is een vorm van gynaecologisch geweld, vooral vrouwen in armoede, vrouwen met een beperking of vrouwen zonder papieren hebben hier een groot risico op. Dat is een belangrijk onderdeel waar wij als Groen-Ecolo-fractie voor gepleit hebben”, zegt Groothedde. “Maar het gaat ook verder dan dat, LGBTQIA-patiënten hebben een groter risico op borstkanker omdat zij minder worden aangesproken als doelgroep en minder gynaecologische zorg ervaren.”
“Gynaecologisch geweld situeert zich niet alleen in de kraamkamer of bij de zwangerschap. Het missen van gepaste zorg gaat verder veel ruimer dan dat. Het gebrek aan een (snelle) diagnose en aangepaste zorg bij endometriose, een zeer pijnlijke aandoening die bij 1 op 10 vrouwen voorkomt is hier een goed voorbeeld van. Maar ook het gebrek aan zorg bij en aandacht voor de zware problemen die in de perimenopauze kunnen voorkomen bij zeer veel vrouwen zijn vele voorbeelden die tonen dat er veel werk aan de winkel is.”

Krachtig signaal voor Europa

“België is een internationaal voortrekker wat betreft mensenrechten. De wet op de patiëntenrechten, die we in België te danken hebben aan groene minister Magda Aelvoet, was een mijlpaal. Kunnen beslissen over je leven en lichaam staat in ons denken voorop, samen met een maatschappij met een stevige, toegankelijke gezondheidszorg die menselijk werkt voor patiënten én zorgverleners. We zijn ontzettend trots dat wij hiermee een vervolg mogen schrijven in die belangrijke en diepe traditie, zowel van ons land als van ons gedachtengoed rond mensenrechten en zelfbeschikking. We hopen dan ook dat ons land een voorbeeld zal zijn voor andere EU-lidstaten, die verder werk willen maken om alle vormen van gendergerelateerd geweld te bestrijden”, zegt Groothedde.

Eerder werd in september 2021 een EU-wetgeving ingevoerd vanuit de Commissie om alle vormen van gendergerelateerd geweld als een misdaad te beschouwen. Het initiatief kwam na een oproep van het Parlement in januari voor een EU-richtlijn om alle vormen van gendergerelateerd geweld te voorkomen en te bestrijden. Dat ons land nu specifieke wetgeving zal voorzien voor gynaecologisch geweld, zal een primeur zijn in Europa.

Ontdek hoe Groen gezondheid voorop stelt