Staatsgeheimen steeds minder geheim dankzij wetsvoorstel Groen en Vivaldi

“We krijgen binnenkort dus eindelijk toegang tot wat ongetwijfeld een enorme interessante bron aan informatie wordt voor historici, journalisten, wetenschappers en al wie geïnteresseerd is in onze vaderlandse geschiedenis.” (Stefaan Van Hecke)

Staatsgeheimen of zogenaamde geclassificeerde informatie van de Belgische overheid/staat die ouder is dan 100 jaar kan binnenkort automatisch worden vrijgegeven. Vertrouwelijke documenten, daterend van na 1922, worden afhankelijk van hun gevoeligheid en na een verplichte evaluatie na 20, 30 of 50 jaar vrijgegeven. De inlichtingen- en veiligheidsdiensten en verschillende federale overheidsdiensten worden immers verplicht om werk te maken van de declassificatie van hun bestaande archieven én hierover jaarlijks verslag uit te brengen aan het parlement. Een wetsvoorstel in die zin, wordt ingediend door alle meerderheidspartijen, met als hoofdindiener Groen-Kamerlid Stefaan Van Hecke.

België is één van de laatste Westerse landen dat nog niet over een systeem of een procedure beschikt om informatie, na verloop van tijd, systematisch te declassificeren. Tot nu dus.

“We krijgen binnenkort dus eindelijk toegang tot wat ongetwijfeld een enorme interessante bron aan informatie wordt voor historici, journalisten, wetenschappers en al wie geïnteresseerd is in onze vaderlandse geschiedenis”, benadrukt Stefaan Van Hecke. “Denk bijvoorbeeld aan de documenten rond de moord op Lumumba, misschien zelfs de dossiers rond de CCC of andere historische gebeurtenissen. Maar evengoed bevatten de archieven ontzettend veel, ogenschijnlijk, banale informatie die echter de grondstoffen vormen voor nieuw historisch, economisch, sociaal en politiek onderzoek.”

Zoals elke staat kent ook België de mogelijkheid om informatie te “classificeren” en ze dus een graad van geheimhouding toe te kennen omdat het publiek maken van die informatie schade zou kunnen toebrengen aan de belangen van de staat. De 3 niveaus, “vertrouwelijk”, “geheim” en “zeer geheim” worden toegekend om specifieke belangen te beschermen die opgesomd staan in de wet. Voorbeelden zijn de plannen van het leger, de internationale betrekkingen van België, het economisch potentieel van ons land…

Nagenoeg elk land beschikt ook over een systeem of een procedure om informatie, na verloop van tijd, systematisch de declassificeren. België tot dusver niet. In ons land is declassificatie op een case-by-case basis wel mogelijk, en dat gebeurt ook effectief, maar er is geen algemene regeling in voege.

Het nieuwe wetsvoorstel voorziet een automatische declassificatie van informatie ouder dan 100 jaar. Van jongere informatie moet de noodzaak aan een classificatie verplicht worden geëvalueerd, en wel na 20, 30 of 50 jaar (voor respectievelijk vertrouwelijke, geheime of zeer geheime documenten).

Indien wordt beslist om informatie langer dan 20, 30 of 50 jaar geheim te houden, moet de dienst in kwestie dit motiveren. Deze beslissingen worden in een register opgenomen zodat de controleorganen zoals onder andere het Comité I en het Controleorgaan voor politionele Informatie, kunnen controleren of de verlengde geheimhouding gerechtvaardigd is. Een verlengde geheimhouding moet elke tien jaar opnieuw worden geëvalueerd. Indien een dienst dit niet doet, dan wordt, na een waarschuwing van het controleorgaan, de informatie automatisch gedeclassificeerd.

De regeling met de verplichte evaluatie na 20, 30 en 50 jaar, en her-evaluatie telkens na 10 jaar, geldt voor nieuwe documenten en nieuwe stukken na het van kracht worden van de wet. Informatie die al is geclassificeerd op het moment dat de wet van kracht wordt, valt hier niet onder. Wel worden de “overheden van oorsprong” (de inlichtingen- en veiligheidsdiensten, de Federale Overheidsdiensten, etc) door dit wetsvoorstel verplicht om werk te maken van de declassificatie van hun bestaande archieven én hierover jaarlijks verslag uit te brengen aan het parlement. Verschillende diensten zijn hier overigens al mee bezig.