'Geen waardig levenseinde zonder waardig debat' (opinie)

'Levensbelangrijke keuzes moet je zelf kunnen maken. Een debat over voltooid leven hoort daarbij.'

door: covoorzitter en parlementslid Jeremie Vaneeckhout

Levensbelangrijke keuzes moet je zelf kunnen maken. Een debat over voltooid leven hoort daarbij. Dat Luc Van Gorp dat debat in gang zet, is dus goed. Nu moeten we vooral zorgen dat het vertrekt vanuit de juiste vraag.

Levenskwaliteit staat voor ons altijd voorop. In de eerste plaats moeten we er als samenleving alles aan doen om mensen op een waardige manier oud te laten worden, als volwaardig deel van de samenleving. Want oud betekent niet out. Het is in de eerste plaats de taak van ons als samenleving om mensen, op elke leeftijd, een gezond en gelukkig leven te laten leiden. Voor ouderen betekent dat voorzien in kwalitatieve, warme en betaalbare zorg. Dat is de basis en blijft prioriteit. De situatie in onze ouderenzorg is na 20 jaar rechts CD&V-beleid om te huilen. Dat werd pijnlijk duidelijk tijdens en na corona. CD&V-voorzitter Mahdi zou daar beter even verontwaardigd over zijn als over het interview met Van Gorp waarbij hij meteen in platitudes verviel.

Voor ons is het wél heel belangrijk dat de keuze om te sterven na een leven dat voltooid voelt nooit als ‘antwoord’ mag dienen op de toenemende vergrijzing of het gevolg mag zijn van een economische afweging. Het falen van de Vlaamse regering die een basisrecht als ouderenzorg niet meer kan garanderen, verbinden met een debat over de keuze om te sterven, is grotesk. Daar gaat het niet om.

Waar het wel om gaat, is om mensen die het gevoel hebben dat hun leven voltooid is. Rond. ‘Af’. Wat als je op leeftijd bent en misschien al heel wat geliefden zag wegvallen? Er zijn mensen die dan ‘wachten’ op hun eigen einde. Wat als je voelt dat je bepaalde dingen niet meer kan, die voor jou het verschil maakten tussen een trots en waardig leven of een schim worden van wie je was? Er zijn mensen voor wie dat gevoel ondraaglijk is of die gewoon 'klaar' zijn met het leven. Welk zelfbeschikkingsrecht hebben mensen dan? En wie zijn wij om te bepalen of dat dan mag of niet, willen sterven? Het zijn aartsmoeilijke vragen, waar vandaag bitter weinig antwoorden op bestaan. Wij willen mee op zoek naar die antwoorden. Weg van de clichés en de karikaturen, maar met oog voor de mens die zich een weg zoekt in de laatste fase van hun leven.

Wanneer mensen zelf aangeven dat ze op leeftijd een stervenswens hebben, dan vinden wij dat ze daar op een waardige manier voor moeten kunnen kiezen. Het woord ‘waardig’ is onmisbaar in mijn vorige zin. Wie met zulke fundamentele vragen zit, hoort voor ons begeleid te worden. Richting zorg - dat kan voor heel wat mensen het antwoord zijn - of richting een gesprek over een waardig levenseinde, als dat de wens is. Nu wordt het gesprek niet gevoerd, maar gesmoord met antidepressiva. Dat zorgt voor wanhoop, terug te zien in hartverscheurende zelfdodingscijfers: bij ouderen, vooral bij mannen vanaf 75 jaar, schieten die de hoogte in. Waardig leven en oud kunnen worden, betekent ook waardig kunnen sterven in plaats van het gevoel te hebben toevlucht te moeten nemen tot zelfdoding. Dat is niet alleen eenzaam en onnoemelijk hard voor de persoon die ervoor kiest, maar ook traumatiserend en heel pijnlijk voor wie achterblijft.

Ondersteuning bij een stervenswens bij voltooid leven kan voor een serener, waardiger en menselijker afscheid zorgen. En dat is het debat meer dan waard. Tijd dus om het te voeren en de dood uit de taboesfeer te halen.