Inleiding

Het is tijd om recht te staan. Dit tijdsgewricht biedt ons een unieke kans. We leggen ons niet neer bij de gelatenheid van de traditionele politiek. De uitdagingen zijn enorm, maar we kennen de weg uit de crisis. De recepten van het verleden hebben bewezen niet te werken. Daarom moeten we nu aan de slag. Er valt geen tijd te verliezen. Goed doen voor elkaar, voor de planeet en je goed voelen in je vel zijn de richtingaanwijzers voor de weg naar de toekomst. De grenzen van mens en planeet respecteren en de democratie versterken is de missie. Omdat het de enige, echte oplossing is.

De uitdaging is groot
De uitdagingen zijn fundamenteel. Het huidige economische systeem overschrijdt de grenzen van mensen en planeet. De druk op de planeet is onhoudbaar en de rijkdom wordt ongelijk verdeeld. Klimaatverandering en biodiversiteitsverlies bedreigen de planeet en wie er op leeft fundamenteel. De kloof tussen de allerrijksten en allerarmsten was nooit groter. Voor vele Belgen is onzekerheid op het vlak van wonen, werken en gezondheid dagelijkse realiteit.

De keerzijde van het huidige economische systeem zijn pijnlijk duidelijk geworden. Mensen kampen met welvaartsziektes, de mentale gezondheid staat onder druk en precaire jobs bedreigen de menselijke waardigheid. Onze welvaartsstaat staat onder druk. Het tekort aan zorgpersoneel, eindeloze wachtlijsten, klassen zonder leerkracht … het zijn slechts enkele pijnlijke voorbeelden. Nog nooit was de verbinding tussen mensen wereldwijd groter. De manier waarop wij leven heeft een impact op mensen die duizenden kilometers verder wonen. Ook de digitale revolutie legt nieuwe uitdagingen op ons bord. Dit gaat vaak sneller dan mensen kunnen volgen.

Ook onze democratie wordt uitgedaagd. Die is niet langer een evidente keuze. Politieke krachten, ook in België, schuiven een inperking van mensenrechten, gelijke kansen en democratische instellingen naar voor als antwoord op de crisissen. Een aantal autoritaire landen schuwen oorlog, geweld en schending van het internationaal recht niet. Zij bedreigen de democratie en de mensheid.

Samen kunnen we de uitdaging aan
We kunnen recht staan. Deze crisis mag niet verlammen. De oplossingen liggen voor het grijpen. Er is perspectief. De meeste mensen deugen en willen bouwen aan een duurzamere, eerlijkere en gezondere samenleving. De kracht komt van onderuit. In elke gemeente, in heel Europa, in de ganse wereld, maakt een diverse groep van mensen morgen beter dan vandaag. Zij passen voor gelatenheid. Ze grijpen de urgentie aan om het anders te doenzoals binnen het middenveld waar burgers zich verenigen voor een betere wereld. Zij zijn een essentieel onderdeel van de democratie. We steken onze hand uit naar al wie zich engageert om via die weg onze samenleving te verbeteren en onze democratie te verrijken. Groene politiek is werk maken van dit perspectief. We kunnen met zijn allen leren uit de juiste en foute keuzes en dag na dag bijsturen over hoe we onze samenleving beter kunnen organiseren.

Democratie is geen hindernis, maar een rijkdom. Iedereen is er deel van de toekomst. Mensen beslissen samen over de kwesties die hun leven beïnvloeden en krijgen er verantwoordelijkheid voor. Hierbij is een essentiële rol weggelegd voor samenwerkingen van burgers, in het georganiseerde middenveld, in verenigingen en in tal van organisaties die mensen samen brengen rond een gezamenlijk doel.

Democratie is de combinatie van respectvol geschil en zoektocht naar compromis en vraagt daarom inzet, tijd en de bereidheid tot burgerschap. Democratie vergt inspanning van burgers, maar verdient meer ambassadeurs. We moeten onze democratische waarden, cultuur en instellingen uitdiepen. Die democratie is zoveel sterker dan de autoritaire alternatieven die haar tegenstanders naar voor schuiven.

Veranderen om te behouden wat we liefhebben
Onze samenleving zal door alle uitdagingen waar we mee geconfronteerd worden sowieso veranderen. Niks doen is geen optie. Terugkeren naar een verleden dat ons hier heeft gebracht, evenmin. Passief toekijken of krampachtig blijven hangen dreigt de totale ontwrichting te creëren. Als we daarentegen noodzakelijke verandering om de grenzen van mens en planeet te respecteren actief durven omarmen, dan wordt het morgen echt beter. Die keuzes zijn een noodzakelijke voorwaarde om te behouden wat ons lief is. Een samenleving waarin mensen goed zijn voor elkaar, voor de planeet en zich goed in hun vel kunnen voelen, waarin welzijn en welvaart centraal staan, samen met duurzaamheid en gezondheid. Niet alleen hier, maar wereldwijd. Ecologische rechtvaardigheid kan er alleen komen in mondiaal perspectief waarbij materiële welvaart van de één niet mag berusten op uitbuiting van de ander.

Die verandering is niet altijd evident. Daar hebben we begrip voor. Ze houdt wijzigingen aan onze vertrouwde manieren van leven en gebruik van producten in. Maar onze drijfveer is dat deze noodzakelijke verandering een garantie voor maatschappelijke vooruitgang is. We kunnen een eerlijkere en gelukkigere toekomst voor onszelf en de generaties na ons mogelijk maken. Wereldwijd.

Kortom: we moeten de veranderingen in onze samenleving actief vormgeven, om te kunnen behouden wat we liefhebben.

Goed voor de planeet

Evenwicht tussen mens en planeet
We grijpen de kans om beter met onze planeet om te gaan. We vinden het evenwicht terug tussen mens en planeet. Dat biedt zo veel voordelen, maar het is ook broodnodig. Onze planeet is in grote crisis. Onze gezondheid en die van de planeet hangen onlosmakelijk samen. De klimaatcrisis gaat hand in hand met een enorm verlies aan biodiversiteit. In de weg uit de crisis zijn die twee aspecten zijdes van dezelfde medaille.

We kiezen daarom om anders te leven. Onze manier van ons verplaatsen, voeden, werken, wonen, etc. moeten we organiseren op een manier die de klimaatopwarming onder controle houdt en die rijkdom aan leven op aarde behoudt voor de komende generaties. Dit is een kans, het is een oproep tot ongekende creativiteit, we schrijven zelf, samen, een nieuw systeem dat eerlijker en gezonder is. Het is een ook kwestie van rechtvaardigheid: mensen in armoede, bij ons, maar zeker in het Zuiden, worden meestal het hardst getroffen door de gevolgen van het overschrijden van de grenzen van de draagkracht van onze planeet, terwijl zij er amper toe bijdragen.

Een economie voor de toekomst
We zetten alles op alles zodat de tijd van hernieuwbaar en duurzaam tot bloei kan komen. Het tijdperk van uitstoot, fossiel en verspilling moet eindigen. Dit is onhoudbaar. Een duurzame omslag in onze economie beschermt onze planeet en onze welvaart. Heel wat mensen willen hun best doen en hun steentje bijdragen. Daarom werken we samen om er te geraken.

We maken de omslag naar een toekomstgerichte economie en klimaatneutrale industrie. Die omschakeling zorgt voor enorme klimaatwinsten, maar ook voor een modernisering van onze industrie, nieuwe jobs en welvaart voor onze samenleving. .Al die nieuwe ideeën creëren immers nieuwe kansen. Daarom investeren we in een sociaal rechtvaardige transformatie van de industrie en maken we van België en de Europese Unie een pionier in de circulaire economie. Om de roofbouw op natuurlijke rijkdommen te stoppen, maken we van onze economie een kringloop. Herstel en hergebruik worden altijd en overal de norm.

Energiebesparing en hernieuwbare energie zijn één van de hoekstenen van de oplossing. Fossiele brandstoffen behoren immers tot de grootste oorzaken van klimaatverandering. Groen gaat voor een decentrale en klimaatneutrale energievoorziening die maximaal kansen biedt voor de lokale gemeenschap. We kunnen zelf en samen met anderen energie besparen, hernieuwbare energie opwekken en energie met elkaar delen. We nemen iedereen mee in die energietransitie en vermijden dat nieuwe ongelijkheden ontstaan.

Verbondenheid met onze natuur en voedsel
Zonder natuur is leven op aarde onmogelijk. Groen wil die natuur en onze verbondenheid ermee herstellen. Een omgeving waar blauw en groen onze woonkernen dooraderen, rivieren opnieuw vrij vloeien, natte natuur ons beschermt tegen overstromingen en droogte, landbouwlandschappen rijk en mooi zijn en bijen voeden, bossen en natuur echte hotspots zijn voor biodiversiteit en jong en oud zich verbazen over de planten en dieren die ze in het wild spotten. Om hiertoe de balans te herstellen stoppen we de ontbossing, beschermen we de natuur die nog overblijft en breiden we die zoveel mogelijk uit.

Ook de landbouw pakken we anders aan. We garanderen regionaal en gezond voedsel voor iedereen. Groen kiest voor een voedselbeleid dat klimaatvriendelijk en gezond is voor mens, dier en landschap en een eerlijke en minstens kostendekkende prijs biedt aan de producent, hier en in het Globale Zuiden. Een drastische heroriëntatie van ons voedselbeleid moet zorgen voor een divers en economisch rendabel voedingssysteem dat geen ecologische en sociale roofbouw pleegt. We moeten komen tot een eerlijk verdienmodel dat goed is voor planeet, klimaat en natuur, waarbij we landbouwers een toekomst geven, we zorgen voor een beter evenwicht tussen landbouw en natuur en waarbij dierenwelzijn vanzelfsprekend is.

Bescherming van de planeet en onze gezondheid gaan hand in hand
Vervuiling blijft wereldwijd één van de grootste, risico’s op voortijdige sterfgevallen of gezondheidsproblemen. De cijfers van overlijdens door slechte luchtkwaliteit en toxische chemicaliën worden er niet beter op. De vervuiling van onze lucht en ons water roepen we meteen een halt toe. Chemicaliën en pesticiden die de volksgezondheid in gedrang brengen bannen we naar het verleden.

Hoe we ons verplaatsen heeft ook een grote impact op de planeet. Tegelijkertijd is mobiliteit een basisrecht. Ons antwoord is duurzaam mobiliteitsbeleid: de meest ecologische manier om je te verplaatsen, moet ook de meest logische keuze zijn. Duurzame mobiliteit is ook veiliger en gezonder. De investeringen die we voor de vervoersomslag moeten doen vanuit de overheid, stemmen we daarop af. Wandelaars en fietsers worden de onbetwiste nummer één, met een betrouwbaar en betaalbaar openbaar vervoersnet als vervoersruggengraat van ons land. Voor een aantal verplaatsingen zullen auto's nodig blijven: die maken we uitstootvrij. We zorgen ervoor dat voor reizen binnen Europa de trein het meest aantrekkelijke vervoersmiddel is;.

De nodige verandering komt niet vanzelf. Velen willen de stap zetten, maar politieke keuzes moeten ecologische keuzes haalbaar maken en richting geven. Die richting is voor ons duidelijk: samenwerken voor de planeet én voor de mensen. Vele burgers en bedrijven gaan er al voor en komen met nieuwe oplossingen voor grote, oude problemen. De klimaat- en biodiversiteitscrisis oplossen creëert jobs en beschermt onze gezondheid, onze welvaart en de kansen van de toekomstige generaties. Er ligt heel wat werk op de plank, maar we kennen ook al veel oplossingen. Stap voor stap en allemaal samen maken we de ommekeer.

Goed in je vel

Het is oké om niet altijd oké te zijn
Het is oké om niet altijd oké te zijn. Zoiets toegeven kan erg moeilijk zijn. Toch geldt het voor iedereen: niemand is constant in topvorm. Groen wil dat iedereen alle kansen krijgt om gezond en gelukkig te leven. Hierbij houden we rekening met de samenhang tussen rechtvaardigheid en welzijn. Immers, arm maakt ziek en ziek maakt arm.

We moeten met zijn allen leren en erkennen dat het goed is om om hulp te vragen als het mentaal minder goed gaat. Dan moeten we er natuurlijk ook voor zorgen dat iedereen die dat nodig heeft hulp kan krijgen. Iedereen die het mentaal moeilijk heeft, moet vlot ondersteuning en begeleiding kunnen krijgen in de buurt. Psychische problemen die niet tijdig opgevangen worden, kunnen nu immers verergeren tot ze iemands leven in de war sturen. Dan hebben we meer en intensievere zorg nodig. Het is dus beter om vroeger in te grijpen om zowel de ellende als de kosten te voorkomen. Die laagdrempelige toegang is dus meer dan een basisrecht: het is een goed idee dat zichzelf terug betaalt.

Zorg is een kerntaak van de overheid
Ons zorgsysteem is cruciaal voor ons welzijn en onze gezondheid, en voor het overeind houden van de samenleving. We hebben nu een performante gezondheidszorg, een sterk sociaal vangnet en een uitgebreid welzijnsaanbod. Maar het systeem botst op haar grenzen: er is te weinig personeel, een grote uitval door werkdruk, wachtlijsten die groeien, praktijken die patiëntenstops moeten invoeren en bijgevolg nog meer druk op een al overvraagde sector. Dat is een welvarend land als België onwaardig. Goede en betaalbare zorg is een basisrecht voor iedereen. Heb je een gebroken been of een psychisch probleem? Je verdient in beide gevallen snelle en betaalbare hulp. Heb je een huisarts nodig, een tandarts of een psycholoog? Je zou overal vlot terecht moeten kunnen zonder maandenlang op een wachtlijst staan of op een patiëntenstop te botsen.

Een zorgzame maatschappij in alle levensfases
Ook het welzijn en de ontwikkeling van onze kinderen staan voorop. Zij zijn tenslotte onze toekomst. In betaalbare scholen met groene speelplaatsen en een grote groep gemotiveerde leerkrachten kunnen alle kinderen al hun dromen waarmaken. De allerkleinsten geven we betrouwbare en warme kinderopvang in de buurt. We zorgen voor meer kinderbegeleiders, zodat elk kind de zorg krijgt die het verdient.

Volwassenen verdienen een gezonde loopbaan en genoeg verlof om zorg te dragen – voor zichzelf en voor anderen. Voor veel mensen is werkbaar werk nu immers geen evidentie. Steeds meer mensen worstelen met de ratrace, de werkdruk en de emotionele belasting van hun job. Daarnaast stijgt het aantal precaire jobs. Vanuit de basisgedachte dat we werken om te leven en niet andersom kiest Groen voor gezonde loopbanen in gezonde werkomgevingen, toegankelijke verlofstelsels en tijd voor zorg en recuperatie. Zo zorgen we er voor dat mensen minder uitvallen en een goede balans tussen werk en privé kunnen handhaven. Ook na ieders loopbaan blijft de samenleving mensen volop steunen. Dit doen we door te zorgen voor een eerlijk pensioen. Dit geldt ook voor mensen die deeltijds werkten om voor iemand te zorgen of voor mensen die zelf ziek waren.

We zorgen er voor dat ouderen zo lang mogelijk thuis blijven wonen met alle nodige hulp. Lukt dat niet meer? Dan zorgen we voor een betaalbaar en fijn woonzorgcentrum in de buurt. Iedereen verdient zorg, waardigheid en respect, in elke fase van het leven. En de mensen die dat waarmaken - professioneel of als mantelzorger - verdienen voldoende tijd én een loon naar waarde.

Gezond leven makkelijk en logisch
Voorkomen is altijd beter dan genezen. Preventie en opsporing redt levens. Daarop inzetten is dus belangrijk. Dit doen we door gezond leven makkelijk en logisch te maken. We zorgen voor meer natuur in je buurt. Daarin kan iedereen tot rust komen en genieten van schone lucht. We zorgen er voor dat mensen geen vervuilende stoffen meer moeten inademen. Gezond eten, zoals groenten en fruit worden goedkoper. We zorgen voor meer en veiligere fiets- en wandelpaden zodat we veilig en met goesting kunnen bewegen. Hoe minder we ziek worden, hoe beter. Voor onszelf én voor onze portemonnee.

Groen focust ook op welzijn en beter, in plaats van louter op groei en materiële welvaart. Je goed voelen in je vel: dát wordt de maatstaf van geluk.

Goed voor elkaar

Menselijke gelijkheid en waardigheid centraal
We leggen ons niet neer bij ongelijke kansen. Die zijn slecht voor individuen, maar ook voor de samenleving als geheel. Mensen komen niet op dezelfde manier aan de start van het leven en komen verschillende obstakels tegen op hun pad. Het inkomen van ons gezin, de afkomst en het opleidingsniveau van onze ouders, de buurt waarin we opgroeien, onze gezondheid, ... Al die zaken bepalen nu nog te sterk te sterk mee de kansen die we krijgen.

Mensen zijn verschillend, maar hun wezenlijke rechten en waardigheid zijn dezelfde. Een diverse, niet-discriminerende, gelijke en inclusieve samenleving betekent democratische vooruitgang voor iedereen. Zij is altijd in ontwikkeling en onderhandelt voortdurend opnieuw over de regels van het samenleven. Deze vooruitgang komt tot uiting in een diverse en inclusieve samenleving. De mens, in zijn waardigheid en vrijheid, staat ook centraal in ons asiel- en migratiebeleid. Ons doel is een wereld waarin mensen niet hoeven te vluchten en waar we mensen die toch geen andere mogelijkheid hebben een echt toekomstperspectief geven.

We staan op het scharnierpunt voor gelijke kansen. Het is tijd dat de praktijk de theorie inhaalt. Die gelijke rechten en gelijke kansen kunnen we bereiken met politieke keuzes. Een maatschappij is pas rechtvaardig wanneer rijkdom en macht eerlijk verdeeld zijn. Ongereguleerde marktwerking leidt tot ongelijkheid en machtsconcentratie, bijvoorbeeld op het vlak van wonen en arbeid. Ongelijkheid bedreigt de samenhang van de samenleving en daarmee een fundamentele pijler van de democratie. Het is de taak van de politiek om een dergelijke ongelijkheid te voorkomen door middel van regelgeving en investeringen. Een eerlijke fiscaliteit, met progressieve belastingen, een eerlijke bijdrage van de grote vermogens, correcte belastingen op lonen en wegwerken van uitzonderingsregimes is hiervoor essentieel.

Armoede is onrecht
Daarbij is een belangrijke rol weggelegd voor armoedebestrijding. Wil je mensen gelijke rechten en kansen geven, zorg dan dat niemand in armoede moet opgroeien. Een veilige en betaalbare woning, goed, inclusief en niet-discriminerend onderwijs, voldoende en gezond eten, gezonde lucht, naar de dokter kunnen als het nodig is, voldoende vakantie, ... Dat zijn allemaal dingen die voor sommigen van ons vanzelfsprekend lijken, maar die dat voor heel wat van ons helemaal niet zijn. De corona- en energiecrisis duwde ons met de neus op de feiten: de ongelijkheid in onze samenleving is enorm, én overheidsingrijpen kan deze ongelijkheid de wereld uit helpen. Armoede bestrijden is duur, horen we vaak. De realiteit is echter simpel: de gevolgen van armoede zijn pas écht duur. Als niemand in België meer in armoede leeft, dan gaan we er allemaal op vooruit. Hoe minder ongelijkheid in de samenleving hoe veiliger, hoe rustiger, hoe fijner die samenleving ook wordt. Armoede is een onrecht, dat moet de wereld uit. En dat kan alleen door een eerlijke bijdrage van de allerrijksten.

Iedereen mogelijkheden tot participatie
Maar sociale rechtvaardigheid betekent veel meer dan een leven zonder armoede: iedereen heeft recht op materiële zekerheid en sociale, politieke en culturele participatie, en op een leven zonder existentiële angst. Dit vereist een sterke verzorgingsstaat met betaalbare gezondheidszorg en een goed gefinancierde sociale zekerheid, die de voorwaarden schept voor een zelfbepaald, gelukkig leven, die actieve participatie mogelijk maakt en ervoor zorgt dat niemand door de mazen van het net valt. De sterkste schouders moeten hierbij de zwaarste lasten dragen.

Rechtvaardigheid kan daarenboven enkel worden bereikt wanneer de samenleving gelijke mogelijkheden en participatie voor iedereen garandeert. Dit betekent ook dat de bestrijding van discriminatie een fundamentele taak van zowel de staat als van de bredere samenleving is. Voorwaarde voor echte zelfbeschikking is een samenleving waarin noch sociale status, noch geslacht of afkomst, noch godsdienst of overtuiging, noch uiterlijke kenmerken, leeftijd of handicap, noch seksuele geaardheid of seksuele identiteit enige invloed hebben op wie erbij hoort en wie niet.

Zekerheid als voorwaarde voor vrijheid
Onderwijs is de uitgelezen plaats om kinderen kansen te geven. Vandaag wordt die belofte onvoldoende waargemaakt. Wij gaan voluit voor een onderwijs waar elke leerling en elke student de ruimte krijgt om zich te ontwikkelen tot een kritische, mondige volwassene. Op school willen we dat leerlingen, ouders en personeel zich goed voelen en worden ondersteund om samen te werken aan de toekomst.

Wonen is een grondrecht en de basis waarop mensen hun leven bouwen. Je ergens thuis voelen is het begin van alles. Overheden moeten een actieve rol opnemen om de toegang tot een kwaliteitsvolle, geschikte en betaalbare woning voor elke burger te garanderen.

We voeren beleid waar de gehele maatschappij beter van wordt, met extra zorg voor zij die het nodig hebben. We zorgen dat iedereen een goede job, een waardig inkomen en een betaalbare woning heeft. Dat er een verwelkomende school om de hoek is en een bereikbare zorgverlener in de buurt. Pas als we allen die zekerheid voelen, kunnen we van vrijheid proeven. Pas dan kunnen we écht allemaal keuzes maken voor ons eigen leven en meebouwen aan de samenleving waar iedereen gelijkwaardig is.