Overheden investeren blind door stopzetten werkingsmiddelen
21 Januari 2025

Analyses van de SCOI moeten bijvoorbeeld vermijden dat er in de toekomst nog overheidsinvesteringen compleet ontsporen
De Studiecommissie voor Overheidsinvesteringen is een stuurloos schip sinds de werkingsmiddelen voor haar secretariaat zijn stopgezet. Nochtans was het SCOI er op korte tijd in geslaagd om de Belgische publieke investeringen beter te monitoren en de richting aan te geven voor een efficiënte en toekomstgerichte besteding. De afgelopen jaren steeg het investeringsniveau naar het hoogste peil in in decennia. "Die positieve trend dreigt teniet te worden gedaan nu overheden vooral willen besparen en de publieke investeringen onder druk staan. De studiecommissie moet zo snel mogelijk de noodzakelijke financiering ontvangen om haar essentiële werk ononderbroken voort te zetten", zegt Groen-Kamerlid Dieter Van Besien.
Publieke investeringen door de Belgische overheden blijven een manco. Ondanks een toename de afgelopen jaren, met een piek tot 3,1 procent van het bbp, blijven we ver onder de vooropgestelde 4 procent. Het goede nieuws was wel dat er een adviesorgaan is opgericht waardoor de monitoring van die publieke investeringen veel betrouwbaarder is geworden. We moeten onze historische achterstand in overheidsinvesteringen immers niet alleen dichten met extra miljarden, maar ook door beter te weten waarin we moeten investeren, de middelen beter te besteden en te bepalen hoe we de investeringen van de verschillende overheidsniveaus best op elkaar afstemmen. Binnen de Hoge Raad van van Financiën werd daarom de Studiecommissie voor Overheidsinvesteringen (SCOI) opgericht. "Haar opdracht was cruciaal", zegt Groen-Kamerlid Dieter Van Besien. "Experten en internationale organisaties erkennen dat de SCOI een goeie job deed en een grote meerwaarde is voor zowel de verschillende investerende overheden, het Federaal Planbureau als de Nationale Bank."
Om het iets concreter te maken: de analyses van de SCOI moeten bijvoorbeeld ook vermijden dat er in de toekomst nog overheidsinvesteringen compleet ontsporen. "Denk aan: het station van Mons, dat recent in gebruik kon worden genomen", zegt Van Besien, "maar uiteindelijk dertien keer meer kostte dan aanvankelijk begroot. Of de Oosterweelverbinding in Antwerpen, die nu al een veelvoud kost van de aanvankelijke begroting. De SCOI ook zeer goed geplaatst om meer info te leveren aan de Europese Commissie op haar belangrijke vragen naar investeringen in klimaatmitigatie en -adaptatie." Op heel korte tijd is de SCOI erin geslaagd om veel expertise samen te brengen en heeft ze zo een nuttige bijdrage geleverd tot efficiënte en effectieve overheidsinvesteringen.
Helaas is het voortbestaan van dat belangrijk adviesorgaan onzeker. Het secretariaat van de SCOI is al stopgezet. "Nochtans stond daar maar een jaarbudget tegenover van 300.000 euro, een peulschil als je de miljardenstroom bekijkt waar de studiecommissie betrekking op heeft en het verschil kan maken", zegt Van Besien. Het voortbestaan was in mei vorig jaar principieel goedgekeurd door de ministerraad van de Vivaldi-regering. "Maar doordat er zeven maanden na de verkiezingen nog steeds geen nieuwe regering is gevormd en we het momenteel moeten stellen met een begroting van voorlopige twaalfden, is er voor de SCOI geen budget voorzien voor 2025." De contracten van de twee werknemers op het secretariaat moesten bijgevolg al worden beëindigd, waardoor de werking van de commissie de facto niet langer kan worden georganiseerd, zo blijkt uit een antwoord van PS-staatssecretaris voor Overheidsinvesteringen Thomas Dermine (PS), intussen vervangen door Pierre Dermagne, op een vraag van Van Besien.
Het gebrekkige investeringsniveau in ons land is een aandachtspunt waar internationale instellingen ons al decennia mee om de oren slaan. Het was van de jaren 80 van de vorige eeuw geleden dat er nog eens een investeringsniveau van 3 procent was gehaald. Nochtans zijn er voldoende sectoren die schreeuwen om massieve investeringen. Voor Groen zijn dat ontegensprekelijk de milieutransitie en de digitale transitie. Daarom doet Van Besien een oproep om het SCOI zo snel mogelijk te revitaliseren. Hij kijkt ook met een bang hartje naar de lopende regeringsonderhandelingen. "Als er bespaard moet worden, zijn investeringen vaak het kind van de rekening. Het ritme dreigt bij ongewijzigd beleid te dalen naar 2,8 procent van het bbp in 2029. Zakt men door besparingen onder deze drempel, dan heeft ons land maar 4 in plaats van 7 jaar tijd om aan de Europese begrotingsregels te voldoen. En we moeten het budget niet alleen daarom vrijwaren. Strategische en goed gemonitorde investeringen zijn de beste hefboom voor onze productiviteit. Daar nu op besparen, dat is de tak afzagen waar je op zit."