Opinie: Wie kaapt de Vlaamse begroting?

'De mooie Vlaamse begroting is niet het resultaat van goed bestuur, maar van de toestroom aan federale middelen en geniepige besparingen.'

Niet de regering-Jambon, maar de toestroom van federale middelen brengt de Vlaamse begroting op orde.

‘Is het niet zo dat de Vlaamse regering zo streng en budgettair orthodox kan zijn, omdat de federale regering zo gul is en al zoveel heeft uitgegeven?’, vroeg politiek journalist Ivan De Vadder zich af op 30 september in De Afspraak.

Het antwoord daarop is ja. Sterker nog: de federale regering is dubbel gul. Ze neemt heel wat maatregelen voor de Belgen en geeft tegelijk de Vlaamse regering van minister-president Jan Jambon (N-VA) via de inflatie een groot begrotingscadeau. 

Door de crisis zijn de federale en de Vlaamse regering in een verschillende begrotingsrealiteit beland. Federaal zorgt de crisis voor een ‘inflatiemalus’: de meeste uitgaven volgen de inflatie via indexeringen, waardoor die spectaculair gestegen zijn. Dat geldt minder voor de inkomsten, waardoor de inflatie een extra gat in de begroting slaat.

Op Vlaams niveau gebeurt het omgekeerde. De dotaties die de Vlaamse regering uit de federale begroting krijgt via de Bijzondere Financieringswet zijn gekoppeld aan de inflatie, net zoals veel andere (fiscale) inkomsten. De inflatie, die vandaag torenhoog is, levert de regering-Jambon daardoor een bonus op van meer dan 1 miljard euro. Dat geldt niet voor de uitgaven. De lonen van het overheidspersoneel zijn gekoppeld aan de spilindex, maar heel wat andere uitgaven niet. Werkingsmiddelen worden niet of onvoldoende geïndexeerd en voor andere uitgaven gelden afspraken los van de inflatie - zoals voor de veelbesproken kinderbijslag of voor het Gemeentefonds. Zij volgen een vaste aanpassing die losstaat van de stijgende levensduurte.

Oppotten
Met al die binnenstromende extra middelen kun je veel doen. Je kunt investeren, je kunt de werkingsmiddelen van organisaties zoals sportclubs en woonzorgcentra versterken of... je kunt de middelen oppotten en zo je eigen begroting verbeteren. Dat laatste doet de regering en ze doet dat doelbewust. Op de dag van de septemberverklaring van Jambon verscheen op de website van het Departement Financiën en Begroting een opvallend zinnetje: ‘Er zijn meer dan genoeg kapers op de kust om zich die bonus toe te eigenen terwijl dat voordeel ook in een kleiner begrotingstekort kan worden geïnvesteerd.’ De regering maakt er geen geheim van: ze beschouwt burgers, bedrijven en organisaties als vervelende kapers op de kust die de begroting bedreigen.

Een mooie begroting of investeren in gezinnen? Dat dilemma legde ook een bom onder de regering in de vorm van de kinderbijslag. Op het laatste nippertje werd de regering gered. Met de nodige borstklopperij verdedigde minister-president Jambon vervolgens zijn begroting, die in 2027 zelfs een overschot zou hebben. De rekening daarvoor schuift de regering door naar de Vlamingen. Door de uitgaven niet mee te laten stijgen met de inflatie kiest ze voor een structurele verdunning van veel uitgaven. In 2023 wordt dat nog deels gemaskeerd door eenmalige uitgaven. Een premie hier, een compensatie daar. Maar uiteindelijk wordt de rekening betaald door burgers, bedrijven en organisaties die, terwijl het leven steeds duurder wordt, hun budgetten van de Vlaamse regering niet mee zien groeien.

Gemeentefonds
Het Gemeentefonds, de middelen die de steden en de gemeenten krijgen van de Vlaamse regering, toont dat verdoken besparingsmechanisme haarscherp aan. De regering dweepte de voorbije week met ‘4 miljard euro aan investeringen’ in de periode 2023-2027. 300 miljoen daarvan gaat naar het Gemeentefonds. Dat is veel geld. Maar als de regering haar uitgaven zou afstemmen op de stijgende levensduurte en onze gemeentes in 2027 even financieel gezond wil als vandaag, dan moet tijdens die periode eigenlijk 1 miljard euro extra doorstromen. De 300 miljoen aan investeringen zijn een gecamoufleerde besparing van 700 miljoen euro.

De regering-Jambon kiest ervoor het geld vast te houden om zo haar schuldratio spectaculair te verbeteren en een mooie begroting af te leveren. Dat is niet het resultaat van goed bestuur, dat is het resultaat van de toestroom aan federale middelen en geniepige besparingen. Niemand zal Groen horen zeggen dat een gezond begrotingstraject niet belangrijk is, integendeel. Maar in tijden van economische crisis - en laten we de urgente investeringen voor de klimaatcrisis niet vergeten - is de houding van de Vlaamse regering ronduit cynisch.

Björn Rzoska - Vlaams fractieleider

Foto: ©bobreijnders