Europese groene industriedeal: juiste richting, te weinig brandstof

"De Commissie erkent dat klimaatopwarming, competitiviteit en economische veerkracht onlosmakelijk met elkaar verbonden zijn. Europa houdt dankzij onze druk vast aan de klimaatkoers. De Green Deal is dé strategie om jobs te beschermen, economische zekerheid te garanderen en onze industrie sterker te maken dan ooit."

Brussel, 25 februari 2025 - Morgen presenteert de Europese Commissie haar groene industriedeal. Volgens Europarlementslid Sara Matthieu zit de richting alvast goed: "De Commissie erkent dat klimaatopwarming, competitiviteit en economische veerkracht onlosmakelijk met elkaar verbonden zijn. Europa houdt dankzij onze druk vast aan de klimaatkoers. De Green Deal is dé strategie om jobs te beschermen, economische zekerheid te garanderen en onze industrie sterker te maken dan ooit. Toch mis ik daadkracht op het gebied van financiering en sociale rechtvaardigheid."

Klimaat, economie en veerkracht gaan samen

Het plan van de Commissie beschouwt klimaatactie en competitiviteit als deel van dezelfde agenda, waarbij het afstappen van fossiele energie wordt gezien als een krachtige motor voor de modernisering van de industrie. Matthieu: "De klimaatdoelen blijven helder: klimaatneutraal in 2050 en 90% minder uitstoot in 2040. Dit geeft bedrijven en investeerders duidelijkheid. Bedrijven die al volop investeren in vergroening, en moeite hebben gedaan om hun toeleveringsketen transparant te maken, moeten kunnen rekenen op zekerheid vanuit de EU."

Circulaire economie en duurzame energie

De EU wil zuiniger omgaan met kostbare grondstoffen door wereldleider te worden in circulariteit. Volgens Matthieu valt hier veel bij te winnen: "We verliezen nog steeds veel waardevolle grondstoffen door verbranding of export naar het buitenland. De circulaire economie is een van de meest beloftevolle sectoren van de toekomst, mits Europa voldoende investeert en een goed wetgevend kader creëert."

De Commissie wil ook overstappen op hernieuwbare energie door te investeren in betere elektriciteitsnetten, meer interconnectie tussen lidstaten en makkelijkere regels voor overheidssteun aan schone technologie. In 2023 importeerde de EU nog voor 416 miljard euro aan fossiele brandstoffen. Volgens Matthieu zijn de veel te hoge energieprijzen een handicap voor onze economie: “We kunnen niet concurreren met de VS op vlak van fossiele energie. Tegelijkertijd was de EU veel te lang afhankelijk van Russisch gas. Daarom moeten we onze afhankelijkheid afbouwen door te investeren in hernieuwbare energie. Dat is de snelste en goedkoopste manier om onze energieprijzen te drukken. De Europese industrie vraagt terecht gecoördineerde Europese investeringen in onze energie-infrastructuur."

Waar zijn de centen

De energie-, industrie- en transportsectoren vereisen jaarlijks 480 miljard aan investeringen. Wat volgens Matthieu ontbreekt, is een ambitieus en realistisch budget om de vergroening te financieren: "De huidige financieringsplannen van de Commissie door het herverpakken van bestaande budgetten volstaan absoluut niet. Zonder massale investeringen gefinancierd door gezamenlijke Europese leningen kunnen we niet de sprong maken die nodig is."

Die gevoelige discussie schuift de Commissie echter door naar de discussies rond de nieuwe meerjarenbegroting die pas in 2028 van start gaat. Wel kondigt de Commissie aan nieuwe middelen te zoeken voor het Innovatiefonds. Dat is uitstekend nieuws om innovatieve technologieën te ondersteunen richting commerciële doorbraak, zegt Matthieu: "Nog te vaak financiert Europa fundamenteel onderzoek terwijl het finaal product voor de consument elders in de wereld wordt gemaakt; Europa profiteert dus niet van die werkgelegenheid."

Sociaal luik ontbreekt

Werknemers in de industrie krijgen te maken met grote veranderingen. Toch zijn de sociale plannen volgens Matthieu vaag en onvoldoende: "Deze deal erkent de belangrijke rol van werknemers en vakbonden in de transitie onvoldoende. Met een Europees wetgevend initiatief rond eerlijke transitie moeten we de nodige garanties omtrent goede lonen, recht op opleiding en betrokkenheid van werknemers bij de besluitvorming van het bedrijf ook effectief vastleggen.

Voor Matthieu is het ook belangrijk dat de EU de financiële steun voor de industrie combineert met groene en sociale voorwaarden: Zo plukken ook mensen de vruchten van de investeringen en industriepolitiek.", aldus Matthieu. Tot slot komt er een veelbelovend voorstel om sociale leasingformules uit te werken voor elektrische wagens, warmtepompen en andere cleantech.

Groene producten en Europese markt

Investeringen in Europese fabrieken komen niet van de grond zonder vraag naar innovatieve groene producten. Er wordt daarom een markt gecreëerd voor groene producten, zoals groen staal en cement. Ook bij overheidsopdrachten telt niet alleen meer de prijs, maar ook of de producten in Europa zijn gemaakt. Matthieu: "Nog te vaak gaan Europese overheidsmiddelen via aanbestedingen maar ook subsidies naar producten van elders in de wereld. Dat helpt ons niet om de productiecapaciteit in Europa op te bouwen en onze afhankelijkheid af te bouwen."

Er komt een plan om gerecycleerde grondstoffen aantrekkelijker te maken voor bedrijven. Matthieu: "Dat is dringend nodig, recyclagebedrijven hebben een afzetmarkt nodig. Maar het plan komt er pas in 2026. Er is ook niets voorzien om de vraag naar grondstoffen te verlagen, terwijl we zo wel veel grondstoffen en energie kunnen besparen. Positief is wel het voorstel om de btw op tweedehandsproducten te verlagen.