Opinie: Geeft deze Vlaamse regering De Lijn de doodsteek?

De Vlaamse regering moet na jaren besparen eindelijk opnieuw investeren in sterk openbaar vervoer.

Een lang aangekondigde hervorming die ons openbaar vervoer een impuls moet geven, zit in het slop. ‘De omwenteling loopt jarenlange vertraging op’, kopte deze krant (DS 11 februari). Het overgrote deel van de tram- en busreizigers in Vlaanderen kiest niet bewust voor het openbaar vervoer, maar ziet het als een noodzakelijk kwaad, omdat er geen andere opties zijn (DS 24 januari). Zo lijkt ook de Vlaamse regering ernaar te kijken.

Terwijl Brussel forst investeert in openbaar vervoer, kiest na voormalig minister van Mobiliteit Ben Weyts (N-VA) nu ook Lydia Peeters (Open VLD) ervoor om De Lijn langzaam te laten doodbloeden. Dat verschil zie je in de cijfers: in Brussel komen er jaar na jaar extra ritten en tevreden reizigers bij. In Vlaanderen haken steeds meer mensen af. De vervoermaatschappij zit op een dieptepunt.

Sinds 2009 is het werkingsbudget van De Lijn met 20 procent gedaald. De reiziger betaalde die inkrimping met hogere ticketprijzen, maar kreeg in ruil een steeds zwakker aanbod. De Lijn is een palliatieve pa­tiënt geworden. Er zit ‘nog weinig vlees op het been’ zei voorzitter Marc Descheemaecker al. Ceo Ann Schoubs voegde daar vrijdag aan toe dat De Lijn ‘in een soort freeze zit om andere belangrijke veranderingen door te voeren. (…) We missen opportuniteiten om beter openbaar vervoer aan te bieden aan onze reizigers – op het vlak van frequentie, stiptheid, betrouwbaarheid.’

Verrottingsstrategie
Volgens filosoof Noam Chomsky is dit de klassieke methode om te privatiseren:haal financiële middelen weg en zie erop toe dat de dingen niet meer werken, zodat de mensen boos worden, en je het kunt overlaten aan privé­kapitaal. Minister Peeters past die verrottings­strategie – bewust of on­bewust – toe.

Willen we private busbedrijven die alleen bussen laten rijden waar dat voor hen winstgevend is? Of willen we een openbaar vervoer dat de ruggengraat vormt van onze mobiliteit, en dat Vlamingen uit de vervoersarmoede helpt? De Vlaamse regering lijkt steeds meer voor de eerste optie te kiezen.

Het openbaar vervoer moet anders. Dat zeggen niet alleen wij, dat heeft de meerderheid in het Vlaams Parlement beslist. Op drukke lijnen moet er capaciteit bij komen. Overstappen van fiets of auto op bus of tram moet eenvoudiger worden. Deelsystemen moeten aantrekkelijker worden, zodat mensen na een rit met het openbaar vervoer makkelijk een fiets of ander vervoersmiddel kunnen gebruiken voor de last mile. Het zijn mooie principes, maar helaas mogen ze amper iets kosten. Door die onwil om te investeren, dreigt vervoersarmoede. Dat geldt zeker in meer landelijke gebieden.

De basisbereikbaarheid zit in het slop, de hervormingen blijven uit. Januari 2021 werd juni 2023, en de kans is steeds groter dat de minister de broodnodige hervormingen over de verkiezingen van 2024 zal tillen. Steeds weer zijn er nieuwe verklaringen voor de vertragingen. Volgens Peeters was de aanvankelijke start­datum ‘veel te ambitieus’ en deed de vorige Vlaamse regering ‘alsof het alle­maal simpel was’. Maar Peeters was ook minister in die regering, en die had dezelfde samenstelling.

‘Verloren legislatuur’
De privatisering gaat onverminderd voort. In het najaar maakte de minister gebruik van de aangescherpte Vlaamse klimaatplannen om meer ritten toe te wijzen aan private onderaannemers. Ze beloofde hen ook extra ondersteuning voor elektrische bussen, terwijl de elektrificatie van De Lijn zelf nog steeds niet op lange termijn is gefinancierd, en amper 13 van haar 2.400 bussen elektrisch rijden.

In december besliste de Vlaamse regering in alle stilte dat private onderaannemers hun chauffeurs tegen lagere lonen mogen tewerkstellen dan De Lijn zelf. De vervoersmaatschappij belandt daarmee in een onmogelijke concurrentiepositie ten opzichte van privébedrijven. Dat past perfect in Chomsky’s theorie: de Vlaamse regering creëert bewust de omstandigheden om busvervoer nog meer aan de privésector over te kunnen dragen.

Volgens reizigersorganisatie TreinTramBus stevenen we af op ‘een verloren legislatuur voor het openbaar vervoer’. Minister Peeters moet de privatisering van het openbaar vervoer een halt toeroepen en moet een realistische datum naar voren schuiven voor de grote hervorming naar basis­bereikbaarheid. De Vlaamse regering moet na jaren besparen eindelijk opnieuw investeren in sterk openbaar vervoer.

Stijn Bex - Vlaams Parlementslid

Lees ons standpunt over mobiliteit