Cacao en de financiële sector
28 Juni 2022

Vandaag gaat enorm veel ontbossing, kinder- en slavenarbeid gepaard met de cacaoteelt.
Tijdens de commissievergadering van 28 juni 2022 stelde Dieter Van Besien een vraag aan de minister van Financiën, Vincent Van Peteghem, over de handelsketen van cacao. Vandaag is het namelijk zo dat enorm veel ontbossing, kinder- en slavenarbeid gepaard gaat met de cacaoteelt. Om die reden heeft België in 2018 het "Beyond Chocolate"-initiatief opgestart. Dit initiatief is een samenwerking van een lange reeks partners die samen werken aan een realistisch plan van aanpak om de Belgische vervaardiging van chocolade los te koppelen van de grove mensenrechtenschendingen die vroeger in de handelsketen plaatsvinden. Een belangrijke vaststelling is dat geen enkele commerciële bank betrokken is bij het initiatief. Nochtans tonen rapporten aan dat zij een gigantische rol spelen door de bedrijven te financieren wier onrealistische eisen bij de aankoop van cacao aanleiding geven tot onmenselijke arbeidsomstandigheden en ecologische rampen.
Mijn vraag aan de minister
Tijdens de paasperiode genereren onze chocolatiers ongeveer 10% van hun inkomsten. Chocolade is een Belgische specialiteit. België is de op een na grootste chocolade-exporteur en een van de belangrijkste importeurs van cacaobonen. Hoe goed onze chocolade echter ook smaakt, het heeft een schaduwzijde. Vorig jaar publiceerde Fairfin daarover het rapport "Eieren voor ons geld", waarin zij o.a. aanhaalden dat 90% van de cacaoboeren geen leefbaar inkomen verdient. De teelt gaat ook gepaard met ontbossing en kinderarbeid. Kinderen vanaf vijf jaar moeten werken met machetes en giftige pesticiden.
Om het tij te proberen keren startte in 2018 het "Beyond Chocolate"-initiatief. In hun meest recente jaarrapport geven de initiatiefnemers zelf aan dat ze voor sommige belangrijke doelstellingen weinig vordering maken. Het initiatief blijft eerder vrijblijvend en effectieve controles op het terrein blijven uit. Daarnaast zijn belangrijke financiers van de cacaoteelt niet betrokken. Zij kunnen nochtans voorwaarden koppelen aan hun financiering. Belgische banken investeren samen meer dan 26,5 miljard euro in de cacaosector. Zo heeft KBC bijvoorbeeld voor 170 miljoen euro leningen uitstaan aan Barry Callebaut, een cacaobedrijf dat werd aangeklaagd voor het gebruiken van kindslaven. BNP Paribas heeft in totaal leningen ter waarde van 10,6 miljard euro uitstaan.
- Heeft u kennis genomen van het rapport "Eieren voor ons geld"?
- Bent u vertrouwt met het Beyond Chocolate initiatief?
- Beyond Chocolate geeft zelf aan dat de klassieke investeerders (o.a. grootbanken) in de chocolade sector betrokken moeten zijn opdat het initiatief in zijn opzet kan slagen. Bent u bereid om voor uw bevoegdheden te onderzoeken welke overheids- en private actoren betrokken kunnen worden in het initiatief?
- Gelooft u dat ook banken via hun financiering mede verantwoordelijk zijn voor de systematische schendingen van sociale en ecologische normen die plaatsvinden bij de cacaoteelt?
- Bent u van oordeel dat banken hun doelstellingen over ontbossing, kinderarbeid en armoedebestrijding in de cacaosector duidelijker moeten definiëren en de doelstellingen daarrond ook moeten opleggen aan actoren waarin zij investeren?
Het antwoord van de minister
Het Beyond Chocolate initiatief is een belangrijk initiatief van de Belgische overheid en de chocoladesector uit 2018 waarin de overheid en de betrokken stakeholders samenwerken aan de verduurzaming van de chocoladesector.
De financiële sector is reeds betrokken bij vele sectorspecifieke initiatieven betreffende duurzaamheid maar nog niet bij het Beyond Chocolate.
Febelfin geeft wel aan te willen bekijken hoe de betrokkenheid van de sector kan worden georganiseerd. De financiële sector is zich er uiteraard van bewust dat de cacaowaardeketen gevoelig is voor deze maatschappelijke en milieukwesties. Daarom wordt bijzonder voorzichtig te werk gegaan bij de financiering van deze sector. Bijvoorbeeld als onderdeel van algemene ESC-zorgvuldigheidsprocedures hanteren financiële instellingen sectorspecifieke beleidslijnen om de negatieve milieu- en sociale impact te monitoren in bepaalde gevoelige sectoren. De waardeketen van cacao valt meestal onder het bredere beleid met betrekking tot landbouw, landbouwgrondstoffen of bosbouw.
Het beheersen van duurzaamheidsrisico's in de waardeketen van ondernemingen is natuurlijk complex en vraagt een duidelijker kader, dat de verantwoordelijkheden van de verschillende betrokkenen adequaat aflijnt. Daarom ben ik bijzonder tevreden dat de Europese Commissie in februari van dit jaar uiteindelijk een breder duediligencevoorstel op tafel heeft gelegd. Dit voorstel stelt een geharmoniseerde horizontale aanpak voor als alternatief voor de huidige versnipperde nationale en sectorale initiatieven. Via dit voorstel zullen ondernemingen verantwoordelijk gesteld worden voor de negatieve gevolgen voor de mensenrechten en het milieu van hun eigen activiteiten, maar ook van activiteiten in hun waardeketen. Ook financiële actoren vallen onder het toepassingsgebied van deze richtlijn en zullen hiermee dus moeten rekening houden bij kredietverlening.
Voor financiële instellingen is het belangrijk dat de sectoren die het meest risico lopen op schending van mensenrechten in hun waardeketen, onderworpen zijn om voldoende transparantieverplichtingen over deze zorgvuldigheidsprincipes te hebben. Alleen zo kunnen banken en vermogensbeheerders degelijke beslissingen nemen over het al dan niet financieren van bepaalde projecten.
Voorbereiding repliek
Dit was een positief antwoord. Dit is een thema waar de financiële sector een morele verantwoordelijkheid heeft. Deze keer gaat het niet alleen over klimaat, maar ook over mensenrechten, kinderarbeid en ontbossing. Dat zijn maatschappelijke problemen waar wij stappen vooruit moeten zetten richting een betere wereld.
Het initiatief in Europa van due diligence zal ons inderdaad hopelijk kunnen helpen om meer dan kleine, om grotere stappen te zetten in de juiste richting. Dat is iets dat wij uiteraard verder zullen opvolgen via middenveldorganisaties en rapporten die verschijnen.