Opinie: 'Soigneer de starters in ons onderwijs'
10 Februari 2022
'37% van de beginnende leerkrachten secundair onderwijs verlaat het onderwijs binnen de vijf jaar. Dat hoeft niet te verbazen, gezien het parcours dat deze leerkrachten moeten lopen' (Johan Danen)
In ons onderwijs raast een perfecte storm, zo concluderen Kristof De Witte en Kaat Iterbeke (KU Leuven) in een nieuwe paper. Het toenemende lerarentekort, versterkt door de Coronacrisis, zet zware druk op de kwaliteit van het onderwijs. Vervangingsopdrachten raken niet ingevuld, leerlingen brengen te veel tijd in de studie door, en sommige scholen overwegen zelfs om richtingen stop te zetten. Het probleem zal de komende jaren alleen maar toenemen: de aankomende pensioneringsgolf in het onderwijs zal ervoor zorgen dat nog meer posities niet ingevuld raken. Dat tekort hangt samen met algemene tendensen op de arbeidsmarkt: de krapte laat zich ook in andere sectoren voelen. Maar tegelijk vergroten enkele onderwijsspecifieke factoren het probleem. De instroom in de lerarenopleidingen daalt al jaren gestaag. Even problematisch is de vaststelling dat vele startende leerkrachten na enkele jaren uitstromen uit het beroep.
37% van de beginnende leerkrachten secundair onderwijs verlaat het onderwijs binnen de vijf jaar. Dat hoeft niet te verbazen, gezien het parcours dat deze leerkrachten moeten lopen. Recent onderzoek van Ama Amitai en Mieke Van Houtte legde nog maar eens de vinger op de zere wonde. Beginnende leerkrachten krijgen de slechtste uurroosters, komen voor de moeilijkste klassen te staan, en rijgen tijdelijke contracten aan elkaar.
Het zijn net de startende leerkrachten die invallen voor afwezige collega's, waardoor ze slechts voor korte periodes werkzekerheid hebben en niet de kans krijgen om een band op te bouwen met leerlingen en collega's. Vaak combineren starters deeltijdse opdrachten op verschillende scholen. De druk op hun schouders is enorm, en de werklast is hoog. Het hoeft dan ook niet te verbazen dat veel starters het voor bekeken houden, en elders een job zoeken die hen betere arbeidsvoorwaarden en meer werkzekerheid bieden. Voor veel startende leerkrachten, die zich écht geroepen voelden voor het onderwijs maar zich genoodzaakt voelen elders hun heil te zoeken, is dat een grote ontgoocheling.
Stop de afvalrace
Dat moet anders. Naast maatregelen om het acute lerarentekort op te vangen, is er nood aan structurele ingrepen die op lange termijn een loopbaan in het onderwijs aantrekkelijker maken. Het is, wat ons betreft, glashelder dat daarbij vooral ingezet moet worden op beginnende leerkrachten. Een breed debat over de precieze invulling is nodig, maar een aantal krachtlijnen zijn duidelijk.
In de eerste plaats moet gesleuteld worden aan de arbeidsvoorwaarden van een beginnende carrière in het onderwijs. Een systeem waarbij jonge leerkrachten niet langer tijdelijke contracten aaneen schakelen, maar meteen voor langere tijd werkzekerheid krijgen. Dat zou zorgen voor meer perspectief in een onderwijsloopbaan. Het geeft beginnende leerkrachten de nodige ademruimte en zekerheid om te groeien in hun job. In dat kader kan ook gedacht worden aan een beperktere lesopdracht voor jonge leerkrachten, waardoor de werklast en de voorbereidingstijd verkleinen. Jongere leerkrachten meer paralleluren geven kan in dat opzicht ook interessant zijn, en startende leerkrachten kunnen beter niet teveel in de meest uitdagende klassen ingezet worden.
Ook het schoolteam is van groot belang. Beginnende leerkrachten die zich ondersteund voelen door de directie en door collega's, blijven vaker in het onderwijs. Er moet dan ook verder ingezet worden op een sterk schoolbeleid: investeren in goede schoolleiders komt de leerkrachten en de leerlingen ten goede. Dat schoolbeleid staat ervoor in dat beginnende leerkrachten goed begeleid worden bij hun overgang van de lerarenopleiding naar de werkelijkheid van de klasvloer.
Kortom: als we de kwaliteit van ons onderwijs voor de toekomst willen garanderen, moeten we inzetten op de vele jonge, talentvolle mensen, die vol goesting beginnen aan een carrière in het onderwijs. In plaats van hen in een afvalrace te duwen verdienen ze het om goed gesoigneerd te worden. Een voldoende lange inwerkperiode met aanvangsbegeleiding en een aangepast lessenrooster zijn investeringen in onderwijskwaliteit die zich dubbel en dik terugbetalen. Elk duurzaam antwoord op de pensioneringsgolf die eraan zit te komen vertrekt vanuit een doordacht beleid voor startende leerkrachten. En dat antwoord kan maar beter niet meer te lang op zich laten wachten.
