Vijftien procent minder afval in 2040

"In Europa verzuipen we in verpakkingsafval, dat nog elk jaar stijgt. Ondanks een zelden gezien lobbyoffensief van de wegwerpindustrie, hebben we met nieuwe doelstellingen om verpakkingsafval te verminderen wel succes geoogst."

Het Europees Parlement wil verpakking en verpakkingsafval aan banden leggen. Iedere lidstaat moet haar verpakkingsafval per inwoner reduceren met 15% tegen 2040. Dat ging niet zonder slag of stoot, een sterke lobby van de wegwerp- en verpakkingsindustrie probeerde de wet fors af te zwakken. Zo werden doelstellingen voor hergebruik van verpakking en het verbod op onnodige wegwerpverpakkingen fors afgezwakt. Toch vindt Europarlementslid Sara Matthieu dat we goede stappen zetten: "In Europa verzuipen we in verpakkingsafval, dat nog elk jaar stijgt. Ondanks een zelden gezien lobbyoffensief van de wegwerpindustrie, hebben we met nieuwe doelstellingen om verpakkingsafval te verminderen wel succes geoogst."

De Commissie kwam met een erg ambitieus voorstel, met drie hoofddoelen:

1. minder verpakkingsafval: door onnodige verpakking te beperken, een eind te maken aan te grote verpakking en herbruikbare verpakking mogelijk te maken;
2. duurzamere verpakking: alle verpakking moet recycleerbaar zijn, verplichte eisen voor hoeveelheid gerecycleerd materiaal en bepaalde verpakking maken we composteerbaar;
3. beter afvalbeheer: zodat verpakkingsafval beter wordt ingezameld, gesorteerd en gerecycleerd.

Afzwakking verpakkingslobby

De producenten van wegwerpverpakking voerden een aggressieve campagne. Parlementsleden werden bestookt met een eindeloze stroom van mails, lobbyverzoeken en misleidende studies die nochtans door de Commissie, wetenschappers en middenveldsorganisaties zijn ontkracht. Toch konden ze de tekst van het parlement op enkele cruciale punten afzwakken.

Zo komt het verbod op onnodige verpakking er met een uitstel van 3 jaar voor plastics en samengestelde verpakking, niet voor papieren verpakking. Voor grote wegwerpvervuilers in de horeca zoals McDonald's is er uitstel tot 2030 en zelfs een totale uitzondering voor kleine bedrijven tot 10 werknemers. Ook komen er geen bindende doelstellingen voor hergebruik en hervulling in sleutelsectoren zoals voor koffiecapsules, de drankindustrie en transport.

Toch blijft het doel voor minder en beter recycleerbare verpakking overeind. Er zijn eindelijk bindende reductiedoelstellingen voor verpakkingsafval: 5% tegen 2030; 10% tegen 2035; 15% tegen 2040. Voor plastic afval stelt het Parlement een bijkomend doel: 10% tegen 2030; 15% tegen 2035 en 20% tegen 2040.

PFAS wordt aangepakt

Het parlement vraagt onder druk van de groenen ook een verbod op PFAS en hormoonverstoorders zoals Bisfenol in verpakking van levensmiddelen. De giftige stoffen zitten zowat overal in, van yoghurtpotjes tot verpakkingen van microgolfmaaltijden. Matthieu: "Deze giftige stoffen vormen een onaanvaardbaar risico voor onze gezondheid en het milieu. Ze zijn bovendien niet recycleerbaar. Papieren voedselverpakking wordt op grote schaal behandeld met PFAS om ze waterafstotend te maken. In Denemarken is er al lang een verbod, dus hier kan het ook."

Europa verzuipt in verpakkingsafval

De bestaande verpakkingswet focust enkel op recyclage en recyclagedoelstellingen en is blind voor afvalpreventie en bindende doelstellingen voor hergebruik. Matthieu: "Het is geen verrassing dat de cijfers voor verpakkingsafval een historisch record hebben bereikt: van 154kg per persoon in 2010 naar 189 kg per persoon in 2021. Dat is meer dan een halve kilo per persoon per dag. Zonder nieuw beleid zal dit tegen 2030 met nog eens 19% stijgen; voor plastic verpakkingen zelfs met 46%. We verzuipen in ons afval, dat moet stoppen."

Al die verpakkingsmaterialen zorgen voor een grotere klimaatimpact dan de totale uitstoot van een land zoals Hongarije. Ze zorgen ook voor de ontginning, verwerking en productie van ontzettend grondstoffen: 40% van alle plastics en 50% van alle papier in Europa worden ingezet voor verpakkingen. Wereldwijd worden elk jaar 3 miljard bomen gekapt voor papierverpakking.

Belgische uitzondering statiegeld

Europa kiest met deze wet ook resoluut voor statiegeld voor plastic blikjes en flessen. Onder grote druk van Vlaanderen krijgt België een uitzondering, een onbegrijpelijke zet volgens Matthieu: "Sluikstorten van flesjes en blikjes weegt zwaar op onze natuur en onze dieren. Onze landbouwers zijn hier terecht bijzonder kwaad over. Terwijl de hele EU kiest voor een eenvoudig systeem zoals we dat vandaag kennen voor onze glazen flessen, maakt Demir het hopeloos ingewikkeld met een app, een scanner en QR-codes voor aparte vuilniszakken en vuilnisbakken."

Volgende stappen

Het parlement stemde vandaag haar mandaat voor onderhandelingen met de lidstaten. Het dossier zal definitief afgeklopt worden onder het Belgische voorzitterschap in 2024.

>Volg het werk van Sara op de voet