De federale begroting: we hebben de kwetsbaren beschermd, nu moeten we hervormen

Niemand is blij met deze begrotingscijfers, maar we moeten zaken in perspectief zien. In België beschermen we de mensen en de bedrijven. Nu moeten we hervormen om het financiële plaatje te doen kloppen.

door: Dieter Van Besien

Vivaldi liet niemand in de steek 

De begroting 2023 is geen mooi plaatje om naar te kijken, tenzij uw lievelingskleur rood is. Ik denk dat iedereen het daarover eens is. De cijfers gaan zwaar in het negatief, en niemand is daar blij mee. Maar ik zit wel in deze meerderheid, en ik ben bereid om die cijfers te assumeren. Om die te verdedigen.

Wij zitten sinds 2020 in een constante situatie van crisis. De Corona crisis was dramatisch voor veel mensen en voor veel bedrijven, en ik heb het nu enkel over de financiële kant van de zaak. Deze regering heeft ervoor gezorgd dat we niemand in de steek hebben gelaten, dat we iedereen hebben meegenomen.
En het bewijs dat dit de juiste aanpak was werd geleverd door onze economie: in 2021 was ons land de economisch sterkste stijger van heel Europa. Bovenaan het lijstje!

Maar in plaats van daarop te kunnen doorpakken en daarop te kunnen verder bouwen, kwam er een nieuwe crisis aan:

De economie trok aan waardoor grondstoffen en toebehoren niet leverbaar waren. De prijzen voor energie begonnen te stijgen, nog voor de oorlog uitbrak. Als gevolg van dat alles begon de inflatie te stijgen. Deze periode vorig jaar werd er al geroepen om maatregelen, ook voor de middenklasse, en die werden voorzien in de begroting van 2022. Maar toen er ook nog eens een oorlog uitbrak, en toegang tot energie een oorlogswapen werd, toen konden we niet anders dan opnieuw naar crisis management te gaan, om opnieuw de impact op de mensen en de bedrijven te beperken.

En dat is de situatie waar we vandaag nog steeds inzitten. Dat is een belangrijke reden voor de rode cijfers van de begroting. Niet dat de steunmaatregelen de enige oorzaak zijn. Maar een situatie van crisis zorgt er voor dat je moeilijker kan hervormen, en dus moeilijker structureel kan verbeteren.

Structurele hervormingen zijn nodig

Ik zal als voorbeeld het symbooldossier van deze begroting nemen: de hervorming van BTW en accijns op elektriciteit en gas. Elektriciteit en gas worden in ons land belast aan een BTW tarief van 21%. Er valt iets te zeggen, en dat hebben we eerder al besproken, voor een verlaagd tarief. Maar aan de andere kant wringt het wanneer je BTW moet verlagen voor iemand die zijn zwembad verwarmt, of die veel verbruikt om een gigantische villa te verlichten en te verwarmen. En dus denk je: kunnen we niet een basispakket aan energie voorzien aan een verlaagd tarief, maar de overconsumptie volledig belasten. Maar dat gaat niet. BTW werkt zo niet. En toen kwamen minister Van der Straeten en Van Peteghem met de “slimme BTW verlaging”. We verlagen de BTW voor iedereen, maar we compenseren met accijns. En met accijns kan je wel gericht werken. Dan kan je wel bv een basispakket goedkoper aanbieden, of bepaalde doelgroepen definiëren. Geniaal!

Maar zo’n hervorming kan je dus niet uitvoeren zolang je nog in die crisis zit. Want zolang je in die crisis zit kan je niet anders dan de mensen en de bedrijven beschermen.

De crisis zet dus een rem op hervormingen. En toch zullen die nodig zijn.

De begroting van 2023 wordt door Europa getolereerd zonder sancties omdat we in die crisis zitten. De verwachting is dat Europa volgend jaar niet meer tolerant zal zijn, en dat er strenge normen komen waaraan de begroting zal moeten voldoen. Dit is natuurlijk in de veronderstelling dat de crisis in de loop van volgend jaar zal afnemen.

De blik op 2024

In 2024 zullen we dus niet wegkomen met een begroting als die van 2023. Ik heb mevr de staatssecretaris trouwens al gevraagd om zo snel mogelijk het vizier op 2024 te zetten en te kijken wat er nodig zal zijn om sancties van Europa te voorkomen. Want laat het duidelijk zijn: een sanctie van Europa heeft financiële impact, en daarmee maken we het probleem alleen maar erger.

In 2023 zullen er dus nog hervormingen op tafel moeten komen.

Om te beginnen de fiscale hervorming. Die wordt redelijk snel verwacht, en moet ervoor zorgen dat de lasten op arbeid verlagen. Op die manier kunnen we mensen beter stimuleren om aan het werk te gaan. Niet door hun uitkering af te pakken, maar door werken lonender te maken.

Dat moet op zich al een impact hebben op de arbeidsmarkt. Bijkomende maatregelen voor de arbeidsmarkt zijn wenselijk, want het streefdoel van een werkzaamheidsgraad van 80% in heel het land is nodig.

En ook de pensioenhervorming ligt opnieuw op de tafel. De vergrijzing in ons land, met de bijbehorende groeiende pensioenkosten, is een zwaard van Damocles dat boven ons hoofd hangt. Dat gaat in de komende jaren en decennia een steeds grotere hap uit het budget nemen, en dus moeten we ons daarop voorbereiden.

Ik heb de premier horen zeggen dat het feit dat er een begroting is ingediend voor 23 en 24 niet betekent dat er niet meer gewerkt en hervormd zal worden volgend jaar. Elke partij zal moeten durven over zijn schaduw stappen, en we moeten durven geven en nemen.

Dat is niet gemakkelijk, maar collega Geens heeft hier enkele weken geleden gezegd: “Politiek is de kunst om het haalbare mogelijk te maken.”

Ik reken op alle collega’s om het haalbare zoveel mogelijk uit te rekken, en om dat vervolgens mogelijk te maken. Het zal nodig zijn.