Groen voert actie rond wachtlijsten: "Zorg nodig? Er zijn 25.000 wachtenden voor u."

"Vorig jaar bijvoorbeeld vroeg Joke Mariman euthanasie omdat ze het uitzichtloze wachten op genoeg zorgbudget niet meer zag zitten. De Vlaamse regering laat mensen als Joke die zorg nodig hebben aan hun lot over."- Jeremie Vaneeckhout

Een opvallende actie van Groen op het Schouwburgplein van Kortrijk. Voorbijgangers kunnen een nummertje trekken en vervolgens een gigantisch doolhof van wachtlinten betreden, waarbij de juiste weg je uiteindelijk tot in een wachtkamer leidt. Exact vijf jaar na de verkiezingen van 2019 klaagt Groen de gebroken beloftes aan van de Vlaamse regering om de wachtlijsten aan te pakken. Groen-covoorzitter Jeremie Vaneeckhout: "Of het nu gaat over steun voor personen met een handicap, psychologische hulp, kinderopvang of jeugdhulp: de traditionele partijen laten mensen die zorg nodig hebben in de steek. De volgende Vlaamse regering moet absoluut werk maken van een jaarlijkse groeinorm voor het welzijnsbudget. Als meer mensen zorg nodig hebben, moet er ook meer geld voor zijn."

Groen klaagt aan dat de Vlaamse regeringspartijen (N-VA, cd&v en Open Vld) in 2019 beloofden iets te zullen doen aan de wachtlijsten, maar dat 5 jaar later de wachtlijsten langer zijn dan ooit. Ook ditmaal beloven ze in hun verkiezingsprogramma's de wachtlijsten aan te pakken. Vaneeckhout: "Wat zijn de beloftes van die traditionele partijen eigenlijk nog waard? Wij willen eindelijk voldoende, duurzame financiering voor de zorg, met een jaarlijkse Vlaamse groeinorm voor het welzijnsbudget, zoals die federaal al voor de gezondheidszorg bestaat. Als meer mensen zorg nodig hebben, moet er ook meer geld zijn.”

In 2019 beloofde de Vlaamse regering om de wachtlijsten voor steun aan personen met een handicap terug te dringen. Op dit moment wachten maar liefst 20.906 volwassenen en kinderen met een handicap op levensbelangrijke hulp. Vaneeckhout: "We zijn nu vijf jaar later en de wachtlijst is langer dan ooit. Dat zijn persoonlijke drama's. Vorig jaar bijvoorbeeld vroeg Joke Mariman euthanasie omdat ze het uitzichtloze wachten op genoeg zorgbudget niet meer zag zitten. De Vlaamse regering laat mensen als Joke die zorg nodig hebben aan hun lot over."

Ondanks beloftes zijn ook in de jeugdhulp de wachtlijsten met 33% gestegen. In 2022 stonden 7.397 jongeren op de wachtlijst. Vaneeckhout: "Het gaat hier over kwetsbare kinderen en jongeren in hoge nood die snel hulp nodig en die is er nu niet. Vaak gaat het om kinderen in crisis in een slechte thuissituatie, het is rampzalig als er op dat moment geen plek is.”

Jongeren die hulp vragen bij een Centrum voor Geestelijke Gezondheidszorg (CGG) moeten gemiddeld zo'n 100 dagen wachten. In sommige gevallen gaat het zelfs om een wachttijd van maar liefst 7 maanden. Vaneeckhout: "Als je een gebroken been hebt, laten ze je toch ook geen maanden wachten? Als je diep zit, dan is dat heel lang. Op die manier verergeren je problemen ook, de wachtlijsten maken alleen maar zieker."

Ook in de woonzorgcentra voor ouderen zijn er op dit moment al wachtlijsten op sommige plaatsen, vooral daar waar veel ouderen wonen. De komende jaren zullen die, onder invloed van de vergrijzing, enkel maar toenemen. Vaneeckhout: "Er is niets gedaan om de ouderenzorg voor te bereiden op de toenemende zorgvragen die daarmee samenhangen. Ook onze ouderen laat de Vlaamse regering in de steek"

De werkingsmiddelen in de zorg werden de afgelopen 15 jaar vaak niet geïndexeerd. Vaneeckhout: "Dat komt neer op een besparing van 30 procent, terwijl de noden wel zijn blijven stijgen en het leven duurder geworden is. De sector is daar terecht kwaad over. Als Groen in de volgende Vlaamse regering zit, dan indexeren we de werkingsmiddelen."

Voor Groen moet de volgende Vlaamse Regering vol aan de bak om de wachtlijsten aan te pakken. Vaneeckhout: "Er is zogezegd geen geld voor de zorg maar N-VA, cd&v en Open VLD besteden afgelopen legislatuur miljoenen euro's aan het subsidiëren van verlieslatende luchthavens en een culinair belevingscentrum. En dan durven ze deze verkiezingscampagne nog te pleiten voor besparingen in de zorg, terwijl die sector al in crisis zit. Het zal de wachtlijsten alleen nog maar doen stijgen. Op de gezondheid van mensen bespaar je niet. Voor Groen is goede, betaalbare zorg een basisrecht."

Wat wil Groen? 5 oplossingen voor de wachtlijsten

De wachtlijsten aanpakken is voor Groen een belangrijke prioriteit. Groen presenteert vijf voorstellen waarmee we de wachtlijsten in de zorg- en welzijnssector willen aanpakken. 

Overkoepelend: eindelijk stabiele financiering voor zorg en welzijn 

Als de noden stijgen en het leven duurder wordt, moet het budget mee groeien. Om stabiele, duurzame financiering voor de sector te garanderen, zijn volgens ons twee zaken nodig:

• Een groeinorm voor het Vlaamse budget voor zorg en welzijn

• • Het is een simpel principe: als meer mensen zorg nodig hebben, is er ook meer budget nodig. Daarom willen we ook in het Vlaamse budget voor zorg en welzijn een groeinorm invoeren, zoals die in het federale budget voor gezondheidszorg al bestaat.
  • Wat is het voordeel daarvan? Met een groeinorm is duidelijk vastgelegd dat het budget elk jaar met een bepaald percentage stijgt. Zo is er gegarandeerd budget om aan de stijgende noden te voldoen en moet de bevoegde minister niet telkens weer bikkelen om extra middelen voor zorg uit de brand te slepen aan de regeringstafel. Het effect van dat laatste zagen we de afgelopen jaren in een aantal dossiers - denk maar aan de kinderopvang: er komt pas extra budget als de crisis al diep is. 
  • Die groeinorm moet afgestemd zijn op de toenemende noden en naar de lange termijn kijken: welk budget is binnen vijf, tien en twintig jaar nodig om te voldoen aan alle zorgvragen? We kunnen daar een behoorlijke inschatting van maken op basis van demografische cijfers. Die gegevens negeren betekent wachtlijsten organiseren en mensen willens en wetens in de kou laten staan.
  • Een goed voorbeeld is de ouderenzorg. Het is op basis van demografische gegevens heel makkelijk te voorspellen hoeveel ouderen er de komende jaren zullen bijkomen, hoeveel extra plaatsen in woonzorgcentra maar ook capaciteit in de thuis- en gezinszorg er nodig is. En dus: hoeveel het budget elk jaar moet stijgen om daaraan tegemoet te komen én om kwalitatieve zorg te voorzien.
  • Maar ook voor de sector van personen met een handicap zijn er duidelijke cijfers: het Vlaams Agentschap voor Personen met een Handicap berekende dat het aantal vragen voor steun elk jaar met 3% toeneemt.

• Consequente indexering van de werkingsmiddelen

• • De werkingsmiddelen van de zorg- en welzijnssectoren worden al sinds 2010 niet of onvolledig geïndexeerd. Dat geldt bijvoorbeeld in de kinderopvang, de voorzieningen voor jeugdhulp en de voorzieningen voor personen met een handicap. onen worden geïndexeerd.Alleen de l
  • Dat laat zich voelen in de sector. Het Vlaams Welzijnsverbond geeft een inkijk in de gevolgen: de 100 euro in 2010 die volgens indexering nu 137 euro zou moeten zijn, werd nooit geïndexeerd en is, na ook nog eens directe besparingen, in de meeste sectoren nog gemiddeld 90 euro waard.
  • De gevolgen daarvan zijn voelbaar voor wie in de zorg werkt én voor wie zorg nodig heeft:  er is niet genoeg geld om infrastructuur te onderhouden of duurzaam te maken, om de werking te doen draaien, om materiaal of zelfs voeding te kopen. Dat ondermijnt de kwaliteit van de zorg. 
  • Daarom pleit Groen ervoor om werkingsmiddelen in zorg en welzijn automatisch te indexeren. Zo geven we de sector stabiele financiering en zuurstof om goede, betaalbare zorg te realiseren. 

Kinderopvang: meer plaatsen en meer kwaliteit

• De kinderopvang is in crisis. De afgelopen jaren verlieten kinderbegeleiders massaal de sector, vacatures raakten niet meer ingevuld, en kinderdagverblijven of leefgroepen moesten de deuren sluiten. Het gevolg: er zijn vandaag minder plaatsen in de kinderopvang dan in 2019, bij het begin van de legislatuur: in 2019 waren er 95.027 plaatsen in de kinderopvang; in het derde kwartaal van 2023 waren dat er nog 93.192. Dat is een verlies van 1835 plaatsen. Dat maakt het ook lastiger voor ouders om een plaats te vinden voor hun kind. 
• Als we willen vermijden dat wachtlijsten verder aangroeien, is een investering nodig, in extra plaatsen én in kwaliteit. Onze belangrijkste voorstellen: 
  • Investeren in kwaliteit en werkbaar werk:
    • We willen de huidige personeelsnorm, waarbij één begeleider voor acht à negen kinderen tegelijk moet zorgen, verlagen naar vijf kinderen per begeleider, en kleinere groepen voorzien. Daarmee verhogen we de kwaliteit en gaan we de uitstroom van kinderbegeleiders tegen. 
    • De eerste stap daarvoor is gezet in deze legislatuur; die inspanning zetten we verder.
    • We investeren ook in opleiding en professionalisering van kinderbegeleiders: zowel voordat ze aan de slag gaan als tijdens hun loopbaan.
  • Investeren in voldoende, toegankelijk en betaalbaar aanbod voor elke ouder die van kinderopvang gebruik wil maken.
    • In plaats van onrechtvaardige voorrangsregels te introduceren, waarmee kinderen van ouders die deeltijds of niet werken uitgesloten worden, willen we blijven investeren in nieuwe plaatsen, vooral daar waar de tekorten vandaag het grootst en de wachtlijsten het langst zijn.
    • Betaalbaarheid is essentieel voor toegankelijkheid. Het systeem van inkomenstarief, waarbij ouders een dagprijs betalen die afhangt van hun inkomen, juichen we toe. We hervormen de financiering van de kinderopvang en stappen af van het trappensysteem. Op termijn werkt de hele gesubsidieerde sector volgens het systeem van inkomenstarief, waarbij de bijdrage van ouders afhangt van hun inkomen. Voor gezinnen met de laagste inkomens maken we kinderopvang gratis. 

Personen met een handicap: richting open enveloppe financiering

• Personen met een handicap die recht hebben op een budget, komen terecht op een wachtlijst binnen een prioriteitengroep (1, 2 of 3)
  • De wachttijden lopen vooral voor PG 3 lang op - tot meer dan 20 jaar.
  • De voorbije legislatuur deed de Vlaamse Regering een inspanning om de wachtlijst in prioriteitengroep 1 in te korten, maar de wachtlijsten in PG 2 en 3 groeiden intussen verder aan. Minister Crevits voorzag voor een deel van de wachtenden in PG2 deelbudgetten (ze kregen de helft van hun budget): dat is voor ons niet de oplossing. Mensen moeten het volledige budget krijgen waar ze recht op hebben. 
• Ook bij kinderen zijn er lange wachttijden, zowel voor een persoonlijk assistentiebudget, als voor een plaats in een voorziening.
  • Ook hier gebeurde al een zekere inspanning: de wachtlijsten voor PAB zijn deze legislatuur wat korter geworden, maar nog lang niet weggewerkt. Begin 2024 wachtten nog steeds 1289 kinderen op een persoonlijk assistentiebudget 
• Wat wil Groen?
  • Mensen met een handicap die recht hebben op zorg, moeten zorg krijgen. 
  • Groen pleit ervoor om te evolueren naar een open enveloppe financiering van de persoonsvolgende financiering voor zorgbudgetten voor personen met een handicap. Dat betekent dat elke persoon die recht heeft op een budget, dat ook effectief krijgt zonder jarenlang te moeten wachten. Dat geldt zowel voor volwassenen als kinderen met een handicap. 
  • We starten bij het begin van de volgende legislatuur een traject om die investering te realiseren.

Jeugdhulp: bijkomende investeringen in de eerste lijn én in residentiële jeugdhulp 

• Er zijn lange wachtlijsten in de jeugdhulp, zowel voor kinderen die wachten op een plek in een voorziening als op andere vormen van hulp. Volgens cijfers van het Agentschap Opgroeien stonden op 31 december 2022 in totaal 7.397 kinderen en jongeren op een wachtlijst voor niet-rechtstreeks toegankelijke jeugdhulp.
  • Uit cijfers van Opgroeien blijkt bovendien dat er het afgelopen jaar minder hulp opgestart kon worden: Het aantal kinderen en jongeren met opgestarte (niet rechtstreeks toegankelijke) hulp is gedaald; van 6.135 in 2021 naar 5.612 in 2022. Het Agentschap verklaart dat door een combinatie van personeelstekort en complexere zorgvragen, waardoor begeleidingsduur langer wordt.  Daardoor blijven er dus meer jongeren op de wachtlijst staan. 
  • Die lange wachttijden laten zich ook voelen in de crisisjeugdhulp: doordat kinderen en jongeren langer moeten wachten op hulp, komen meer kinderen en jongeren in crisis terecht. Het aantal aanvragen bij de crisismeldpunten steeg daardoor sterk: bij de crisismeldpunten kwamen in 2022 meer dan 15.000 oproepen binnen voor kinderen en jongeren. Dat zijn er 7 procent meer dan in 2021, en 28 procent meer dan in 2020. Voor ongeveer de helft van de oproepen is crisishulp nodig. Maar voor een derde van die vragen was geen dringende hulp beschikbaar omdat het aanbod volzet was. 
  • Met andere woorden: wachtlijsten duwen jongeren in crisis, en in veel te veel gevallen is er geen hulp beschikbaar wanneer dat gebeurt.
• Er is deze legislatuur wel wat gebeurd, maar dat kwam - opnieuw - erg laat:
  • In 2023 kwam minister Crevits met een "crisis- en investeringsplan" van 100 miljoen euro.
  • Er kwam een decreet "Vroeg en Nabij", gestemd in de laatste plenaire vergadering, dat het kader schept voor meer samenwerking binnen de jeugdhulp. Dat is een mooie visie, maar het werk op het terrein moet nog beginnen. 
• Wat wil Groen?
  • Als we de wachtlijsten willen afbouwen, zijn er investeringen en hervormingen nodig over de hele lijn: een masterplan voor de volledige jeugdhulp.
  • Investeren in preventie, nabije hulp en samenwerking tussen de verschillende partners. Door kinderen en hun gezinnen vroeg te ondersteunen, kan je vermijden dat vergaande hulp nodig is, of dat kinderen uit hun gezin gehaald moeten worden. Dat vraagt een investering in de eerste lijn, in mensen die dicht bij gezinnen staan en hun problemen ook echt oplossen. Samenwerking tussen partners is essentieel, om te vermijden dat mensen van het kastje naar de muur gestuurd worden. Daarom voorzien we ook trajectbegeleiding voor kinderen en gezinnen in de jeugdhulp, met een trajectbegeleider als een vertrouwd aanspreekpunt doorheen het hele traject. 
  • Als kinderen dringende hulp nodig hebben of toch uit hun gezin weg moeten, moet er plek zijn.
    • Om dat te garanderen, moet aan de onderinvestering in (residentiële) jeugdhulp een eind gemaakt worden, door de werkingsmiddelen automatisch te indexeren. Het personeelstekort moet aangepakt worden door aantrekkelijke arbeidsvoorwaarden te voorzien.
    • Maar ook dan willen we meer inzetten op de band met het gezin, tenzij dat niet in het belang van het kind is. Dat kan bijvoorbeeld door meer te investeren in begeleiding die ook de ouders meeneemt.
    • Wanneer langer verblijf in een voorziening nodig is, geven we voorkeur aan kleinschalige opvang: denk bijvoorbeeld aan de gezinshuizen. 
    • Nood aan voldoende plaats in de crisisjeugdhulp: in acute crisissituaties moet een kind altijd kunnen rekenen op hulp zonder wachttijd.

Centra voor Geestelijke Gezondheidszorg: extra capaciteit

• Bij de Centra voor Geestelijke Gezondheidszorg kunnen mensen met ernstige psychische problemen terecht voor hulp. Dat gebeurt na doorverwijzing, bijvoorbeeld door de huisarts. 
• De Centra kampen al jaren met wachtlijsten: mensen met ernstige problemen moeten maanden wachten op hulp.
• De huidige Vlaamse Regering heeft wat geïnvesteerd:
  • Er is extra capaciteit bijgekomen en de wachttijden bij de CGG zijn licht afgenomen, maar vooral voor kinderen (tot 17 jaar) blijven de wachttijden lang: zij wachtten in 2022 46 dagen op een eerste gesprek en daarna nog eens 54 dagen tot ze echt kunnen starten. 100 dagen wachten op hulp is te veel. Psychische klachten verergeren bovendien tijdens het wachten en vergen later meer of intensievere zorg. 
• Wat wil Groen?
  • Ook in de volgende legislatuur moet er extra budget uitgetrokken worden voor de CGG in de eerste plaats om meer therapeuten aan te trekken en de effectieve capaciteit te verhogen. De wachttijden moeten minstens teruggebracht worden tot "weken" (< 30 dagen) i.p.v. maanden.
  • Daarnaast moet de spreiding van de capaciteit verbeterd worden. In sommige centra is de wachttijd veel langer dan in andere (bv. tot 7 maanden in Limburg!). 
  • De gespecialiseerde ambulante zorg in de CGG's is complementair aan de eerstelijnspsychologie en de residentiële zorg in psychiatrische ziekenhuizen en psychiatrische afdelingen in algemene ziekenhuizen (PAAZ). Het zijn communicerende vaten, die complementaire federale investeringen vergen.
  • Wie het moeilijk heeft, moet ook zo snel mogelijk de gepaste hulp vinden. We investeren daarom in de "kruispunten" voor doorverwijzing, die de sector al uit eigen beweging opbouwde, en rollen ze uit over heel het grondgebied.